Full Text for Zur Lehre von der Reue, part 5 (Text)

(!tnurnr~tu m~tnlngirul tlnut41y Continuing LEHRE UND VVEHRE MAGAZIN FUER EV.-LuTH. HOMILETIK THEOLOGICAL QUARTERLY-THEOLOGICAL MONTHLY Vol. V August, 1934 No.8 CONTENTS Pap The Chief Prinoiples of New Testament Textual Critioism. W. Arndt. • • • • • • • • • • •• 577 Zur Lehre von der Reue. Th. Engelder ..•••••••••••••.• " 584 The Catechism in the Christian Home. T. Laetach ••••••• 596 Der Gottesdienst in der alten Kirohe. P. E. Kretzmann ••••• 604 The Story of loseph in the Light of Reoent Researoh. P. E. Kretzmann. • • • • • • •• 611 Sermons and Outlines.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • . . . . . . . .. 81lS lliscellanea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 826 Theological Observer. - Kirchlich.Zeitgeschiohtliches .•• " 630 Book Review. - Literatur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • . . • . .. 644 Ein Predlger mugs n1cht alleln wf!iden, also dasa er die Schafe unterwelse, me 8i8 rechte Ohrieten aollen aeiD, sondern auch daneben den Woelfen wehre,., dll/lll sle die Schafe nfcht angrellen und mit talscher Lehre vertuebren und Irrtum eln· tnehren. - Lu,her. Es lot keto Diog, daa die Leute mehr bel der Kirchc behaelt df1lD die gute Predigt. - .Apologie, Arl.2J. If the trumpet give an oncertaiD lOund, who ohall prepare h1mle1f to the battle f 1 Oor. ,lJ, 8. Published for the Ev. Luth. Synod of lIIIissouri, Ohio, and Other States CONCORDIA PUlJLISBIlfG :S:OlJ'SlI:, St. Louf!l, lIIto. OH 584 Sur £t9re bon ber meue. basis of the evidence we shall, so it seems to me, have to give the preference to the reading "seventy-two." This example, chosen alto- gether at random, undoubtedly is not the best one that could have been presented, but I trust that the application of the rules as I have at- tempted it will give an idea of how the priuciples of textual criticism can be used. The above technique, as I intimated before, really applies only to the gospels. For the other books of the New Testament a different classification of manuscripts would have to be drawn up, which I shall not attempt in this article. Everybody can see that this subject is beset with some difficulties, but it should be apparent, too, that it is well possible for us to reach certainty as to the right reading in the various passages of the New Testament where we meet val"iae lectio- nes and that the grand promise stands secure: Verbum Dei manet in aet81·num. W. ARNDT. ~ , ~ IV. ®eljort ber morfat, bon ber @liinbe aUi3ufteljen unb ®o±t au [euen, au ber bem ®Iauuen borljergeljenben meue? l8iele Iutljerif dje 52eljr" uiidjer uejaljen bief e ?Srage. )Bet 52utljarbt ljeif3t efl: ,,~er bon ®o±t ge" roidi:e innere l80rgang ber )Befcljrung ueginni: mit bem @:ieluftgeridji: ber muf3e, roefdje in ber @:iinnefliinberung lieftelji:, bie fidj bollaielji: in @liin~ benedenn±nifl, @:iiinbenfdjmerB unb im ernftIidjen m3iIIen, mit ber @liinbe au liredjen, um ®o±t au relien." (52utljarb±~~eIfe, ~oml:J. ber ~og., 394.) 52u±ljarb± tebet ljier bon ber meue. @r ljatte Iura borljer gefagi:: ,,~ie 3 e i dj en einer roafjren meue finb (bie inneren): UnterIaffen befl )Bofen unb l8erIangen nadj ~eiIigung." mofjnert bertritt biefellie ~nfidji:: ,,~afl IDW±er alier, burdj roeIdjefl ber ~eiIige ®eift bie )Bdefjrung Buroege liringt, ift ... bafl m3 0 r ± ® 0 ± ± e fl, unb Broat 3uniidjf± ba§ befl ®e~ fetefl, fob ann ba0 befl @bangeIium§. ~Utdj bie !lS reb i 9 t be fl ® e ~ f e 13 e fl roitll bem IDCenfdjen bie ®rof3e feincr @ldjulb, fein ganaefl fiinb" Iidjefl l8erberuen aufgebecH unb ®otte§ 30rn iilier bie @liinbe, f 0 baE er fie mit innerem @n±feten e r fen nt, in feinem ®eroiffen llatiiuer er" f djridt unb f dj m e ra Ii dj e m e u e eml:Jfinbe± (contritio cordis, ter- rores incussi conscientiae). @r fiifjIt jett fetne ganse ?Sfudjl1Jiirbigfeit, fiiljIt bie 5tobe01djmeraen ber @:iiinbe, fiiIJrt bafl UntJCtl11ogen, lidj feluft au iinbern unb bor ®o±t ilU e!;iftieren. ~a ift fein ~etil bOrr ~ngft unb 52eib, boll ®ram unb @:idjam, boll giittHdjer 5traurigfeit (J.iNl1) bO'V fJeov), 2 ~or. 7, 10, boll ~lifdjeu unb ~af3 gegen bie @:iiinbe (!lSf. 97,10; 6,9), bie ifjn in ein f oIdjefl @Ienb geuradjt ljat. ~arum roenbe! er lidj bon iljr ali, fagt fidj bon iljr [ofl. ?Sern bon arrer @leIIJf±enifcljuIbigung IJ e " hnnt et rcumiitig feine @ldjufb (1131.32,8.5; @lPL28, 13; lSjofjeI. 8nt £t~te bon bet !Rene. 585 1, 8. 9); er Hagt fidJ f doft an unb f dJrei± in ber ~ngft f einci3 ~eraeni3: ,~d) efenber WlcnfdJI ?mer toirb midJ erIofen bon bem .2eioe biefCi3 :itobei3?' @50 burd)aitiert ifjn in biefem .2cibtragen iloer bie @5ilnbe bai3 &efilfjI bei3 :itobei3 aIi3 ber @5ilnben @5oIb; f cine @5eele erfiifjrt ein @5ter", ben (!Rom. 7, 10 n, ber na±ilrIidJe @5inn ileroridJt (mortificatio; ~lJoL, 174). ~oer bai3 affei3 ift bodJ erf± bie neg a ti b e @5 e it e be r ~ It 13 e." (:Die :Dog. b. etJAutfj. Sl!., 357.) @':. (§ . .2inboerg berfe~t ben gutcn morfcd~ aud) aUf bai3fefoc ®eoiet: "We define contrition as fol- lows: Oontrition is that change of mind 01' heart in man in relation to sin made known through the illumination by the Law, which mani- fests itself in deep sorroi',' and fear of conscience because of sin to- gether with a detestation of sin and a faithful endeavor to be rid of it. . .. The marks of true contrition may also be presented as follows: 1) Internal: a) knowledg'e of sin and the consciousness of God's wrath on account of sin; b) sorrow and anguish of conscience; c) detestation of sin and therefore an internal resolution to forsake sin; d) yearning for redemption. 2) External. . ,," (Ohr, Dog., 315 f.) 2fudJ~. @5tumj:J um fjier nod) einen aus bieIcn anilufilfjren - a1cfj± ben ernftfid)en ~a\3 gegen bie @5unbe in bie bOrn ®efet; gctoidte, bem &Iauoen borfjergefjenbe IneUe: "The Law was given to convince men of sin. This is its function in conversion. Through the preach- ing of the Law man learns to know his sin and helplessness and the wrath of God against him on account of sin. When this fact is pressed home upon his consciousness, there eIlsues distress of conscience and deep humility before God. He feels his unworthiness and is filled with sorrow, shame, and confusion and with a detestation of the sins which he once loved. He ceases to excuse or extenuate them, ac- knowledges them as transgressions of the Law of a good and holy God, :mc1 longs for mercy and forgiveness. This is contrition, the negative side of conversion." (The Oh1', Faith, 255 f.) ~n anbern Iutfjerif dJen .2efjroild)ern fjingegen refjIt bei ber ~e'" griffi30eftimmung ber @cfeii)ei3rcue ber gute Q50rfntl burdJaus. WadJ bie1 en gefjort er nictjt ilU ber !Reue. IT. ~iej:Jcr Iefjrt: :Dai3 ?mort ?Buf3e bcaeidJnet in ber engeren ~ebeuhtng "bie !Relle (contritio), bas fjeif3t, bic burd) bai3 (&lcfet; gCloidtc Ci5denntni.s ber Sunben (terrores con- scientiae)" - ber gute morfat; toitb nidJ± crtniifjnt. ,,:Die ~efefjrung beftefj± barin, ban ber Weenf dJ unier ben terrores conscientiae, bas fjci13i, unter meratoeiflung an aUer eigenen WlomI unb an affem eigenen :itun, an bai3 (§tJangeIium (an @':fjriftum, an ben gniibigen ®o±± ufto.) gliiuoig toirb. U ?mieber nidJ±i3 bon bem guten Q5orfaii) 1 ,,?mirb bie [lefefjrung burd) bai3 (§bangefium unter 2ufjilfenafjme bei3 @efet;ei3 getoidt, f 0 finll bamit aud) fdJon bie inn ere n m 0 r g ii n g e oeileidJnet, unier benen cine [lerefjrung lid) boHiliefjt. (§i3 finb biei3 a) bie ® e to iff e n i3 '" f clj red e n (terrores conscientiae), toeldJe ba§ ~era DO ber aui3 bem @efeii) edann±en @5ilnbe empfinbet, 2{lJofi. 16, 29. 30: ;:"T(!OP,O; YSVOfu- 586 {3ur £e~rt bon ber \Reue. 1'0, ••• lrpr}" HVIl£O£, 'rl p,e de; JW,,;:v, tva aw{jw; b) ba13 !8ettrauen be13 .\)eraen13 (fiducia cordis) aUf bie !8etgeoung bet @iiinben, tueIclje im lifbangeIium i3ugefagt tuitb, ~poft. 16, 31. 3ut Q3efe~tung geljoten arfo !R e u e unb ®!auoe." ((I~t. ::Dog. II, 545. 551. 604.) ::De13 guien !80t" f atc13 roirb oei ber Q3ef cljteioung bet !Reue geffiffentriclj gef cljroiegen. ®. @itocfljarbt befiniert fo: ,,::Diefe !Reue ift nicljt5 af5 ,@id]red'en bei3 @e" roiffeni3', ,cite! 30rn unb !8eratueifIung'. ::Da13 ®efet mad]i @iiinbc unb itoertreiung im ®croiffen be13 @iiinbet13 Ieoenbig unb furrt ba13 .\)eti3 batum mit ~ngft, zyurd]t, 30rn, @icljtecfen bet .\)iiIfe. @io roeit fiiljrt ba13 ®efct ben menfd]en - 015 in bie .\)oIle." (Eeljte u.lilleljre, 33, 158.) ::Dietrid]13 SPated]ii3mui3, zyrage 138: "lilla13 ift bie !Reue? ::Dic !Reue ift bie etnftriclje unb tua~tljaftige :itraurigfeit bc13 .\)ctaen13, tuelclje13 um feinet au13 bem gottIicljen ®efct edannicn @iiinben roilIen bot @otte13 30m unb beffen getecljten @itrafen etfd]tocfen unb oe±riiot ift." lif . .\)obe: "This contrition is wrought by God through the Law and is a dis- tressing sense of God's wrath against sin." (Ohristian Doctrine, 253.) m. Eo~: "'By the Law is the knowledge of sin,' Rom. 3,20. When this enters the soul with its divine demands and penalties, from which there is no escape, the effect is either rage and recklessness in de- claring war against the imposition of intolerable burdens or the ter- rors of contrition. 'The soul that sinneth, it shall die.' 'When it has realized that it has sinned and read its sentence, whither shall it flee for comfort? Its own conscience condemns it, and it can find no solace there. The conscience of all men condemns him in his own confession of guilt and can give him no comfort. His only possible help could be in God, and He reveals His wrath against all ungodli- ness of men. Oondemned of all, helpless and hopeless, whither shall he flee from the hell within him and all around him? That is con- trition as the result of an earnest acceptance of the Law of God with its righteous requirements and its terrible denunciation of wrath upon the soul that sinneth." SPein lillort bom gutcn !8otfat I "The knowl- edge of sin, the consciousness of its guilt, the compunctions of con- science for the transgression of the divine Law in its holiness, are all necessary to prepare the sinner for the reception of the grace of Ohrist offered in the Gospel. They thus constitute an indispensable part of repentance." Q3e~attIiclj juitb be13 gutcn !8otfate13 gefcljtuiegenl (The Augsb1Lrg Oonfession, 745.) ::Die cincn mad]en bcn guten !8otfat ilU einem roefentrid]en Q3eftanb" teiI ber meue. ::Die anbern roeigern ficlj, oei ber Q3egriff13veftimmung bcr !Reue aud] nur e i n lillortIein bon bem guten !8orfat ou reb en, ::Da13 ljaoen fie iljrer l2fugi3vurgifd]en SPonfeHion unb ben anbern Q3efcnnm15" fd]riften ber Iu±ljerifd]en SPird]e aogeIernt. "linb ift tualjre, red]te Q3u13c eigentrid] meue ltnb Eeib ober @icljrecfen ~aven iiver bie @iiinbe (con- tritio seu tenores incussi conscientiae agnito peccato) unb bod] ba" nevcn gIaufJen an ba13 lifbangeIium. . .. ::D a n a clj foIl auclj Q3effetung ,gUt ~e~te bon bet iReue. 587 folgen unb ban man bon ~unben alilaffe." (~ugsli. S'eonf., ~rl. XII.) ~er gute morfa~ ift ba; alier erft, roenn ber @Iaulie borfjanben ift, if! er ba. ~o bon ber meue bie mebe ift, bie bem @Iaulien borfjergefjt, roirb bon ber .2eliensoefferung nidjts gefagt. ~ie ~1Jorogie rebet im XII. ~rlifel bes roeiteren babon, finbet aoer fur ben guten morfa~ feinen ~Iat in ber burdj bas @efe~ geroirften meue. ,,~ir fagen, ban con- tritio ober redjte meue bas fei, roenn bas @eroiffen erfdjreeft roirb unb feine @5unbe unb ben gronen 20m @ottes uoer bie @5unbe anfjeot au fufjlen, unb ift ifjm Ieib, ban es gefunbigt fjat. Unb biefeIOe contritio gefjt alfo au, roenn unfere @5unbe burdj @ottes ~ort geftraft roirb." (§ 29 f.) @enau fo bie @5djmaUaIbifdjen ~rlifer: ,,~as ift nun bie ~onnera6t [ber mIi~ftrafjIJ @ottes, bamit er oeibe bie offenliadidjen @5unber unb faIfdjen ~emgen in einen ~aufen fdjIiigt unb Iiint feinen redjt fjafJen, treiDt fie aIIefamt in bas @5djreefen unb meraagen. ~as ift ber &Jammer (roie ~eremias f1Jridjt): ,.\mein ~orl ift ein ~ammer, ber bie iYelfen aerfdjmettert.' ~as ift nidjt activa contritio, eine gemadjte meue, fonbern passiva contritio, bas redjte ~eraeleib, .2eiben unb iYufjlen bes 5tobes." (P. III, ~rt. III, § 2.) ~idjt anbers weif3 es bie seonforbienformeI: ,,~urdj bief es .\mittel, niimIidj bie ~rebigt unb @e~ fjor feines ~orles, roirft @ott unb oridjt unfere ~eraen unb aeudjt [aiefjt] ben .\menfdjen, ban er burdj bie ~rebigt bes @efetes feine @5unbe unb @ottes 20m edennt unb roafjrfjaftiges @5djreefen, meue unb .2eib im ~eraen em1Jfinbet unb burdj bie ~rebigt unb metradjtung bes fjeiIigen ®bangeIii bon ber gnabenreidjen mergeoung ber @5unben in ~fjrifto ein iYunfIein bes @Iauoens in ifjm angeaunbet roirb." (Sol. Decl. II, § 54.) Unb roie .2utfjer in ben @5djmaUalbifdjen ~rlifeIn befinierl, befiniert er audj fonft: ,,~odj nun rooIIen roir aUf ben ~falm [51.J fommen. ~ier roirb uns bie .2efjre bon ber redjten mUf3e borgetragen. ®s finb aoer oei ber redjten mUf3e awei @5iliefe: bie ®denntnis ber @5unbe unb bie ®r~ fenntniS ber @nabe ober, um liefanntere menennungen au geliraudjen, bie iYurdjt bor @ott unb bie 2uberfidjt ilu feiner marmfjeraigleit. ~iefe oeiben @5iliefe fjiirt uns ~abib in biefem @eoe±e bor, gleidjfam in einem fjerrIidJen @emiifbe, bamit wir fie anfefjen foIIen. ~enn im ~nfang bes ~fafms fefjen roir, wie er in ~ot fteefe burdj bie ®denntnis ber @5unbe unb bie mefdjroerung feines @eroiffens; am ®nbe aoer troftd er fidj bUl:dj bie 2uberfidjt aUf bie @ute @ottes." (V, 475. mgL XI, 709 ois 715.) Unb benen, bie mit bem Iutfjerifdjen mefenninis es alilefjnen, ben guten morfa~ aus ber @efe~esreue fjerbOrgefjen au [affen ober mit ifjr au beroinben, giOt bie @5djrift redjt. ~ie ~djrift Iefjrl, baf3 ber Un~ oefefjrte ben guten morfa~ nidjt faffen tann, audj nidjt burdj ~idung bes @efetes, baf3 bielmefjr bet gute motfa~ fidj nUl: in bem ~etaen bes @[iiuoigen finbe±. ~enn bie @5djrift batfteIIt, roas fut ~Iiine, ®nt~ fdjIfrffe, motfiite in ben nailitIidjen ~erilen fidj liiIben, fo fagt fie: ,,~us bem ~etilen fommen arge @ebanfen: .\morb" ufro., .\mattfj. 15, 19. 588 ,Bur ~e~re bDn bet meue. 9HrgenM fagt fie, ba13 auclj 3u3eiten ficlj bie guten ~ot:fiii2e regen, bie angeborne @3iinbcnIiebe al1?alttotten. Cg fjei13t bicImeljr, ba13 in bem )5leif clj nidjt? @l1±e? tuoljn±, ~nom. 7, 18. @301ange ber il)~enfclj nodj nicljt 3um @lauben gefommen ift, 1ft er "tot", 05plj. 2, 5, oljne jegHdje Shaft 3um @u±en, 1ebenbig aoer im mofen, befeeIt bon ber ,,)5einbfdjaft tuiber @ott", mom. 8, 7. SDie @3cljrift giflt fomit ben mefenntni?fcljtif±en recljt, toenn biefe iI. lB. in 2ft:tiM II ber ~ugi;iburgifcljen .\1'onfeHion, "mon ber 05rbfiinbe", unb in ~t:±ifeI I ber §i;onforbienformeI, ,,~on ber 05rbfiinbe", bem unbefefjt:±en IDlenfdjen aUe unb jebe §i;mfi, )5iiljigfeit, 9leigung, SDi?~ pofition Dum @uten abfprecljen, unb tuenn fie bie 2efjre, ba13 ber un~ bdeljrte llRenfclj ,,@otte? @cfet mit [bcmJ ~eraen geljorfam fein fi.inne" , ba13 "ber IDlenfdJ au? feincn natiirIicljen Shiiften ben 2tnfang 3um @uten macljen tonne" (F. 0., Sol. Decl. II, § 75 sq.), aI§ grooen pelagianifdjen unb papiftif cljen :,srt:±um be3eicljnet. 9laclj ber 2eljre ber @3cljrif± fann ber gute ~orfat auclj nicljt unter ber 1illirfung be? @efei2e§ 3uftanbe lommen. SDa§ @efet fann nur "to±cn", 2 §i;or. 3, 6, fann nidjt 2e6en§friifte ein~ f1013en, fann nur bie §i;ri:if±e be? ~obe? erregen, mom. 7, 5. 8, ben .\,;1a13 gegen @ot± unb bie 2uft 3um mofen 3u immer boUigerem ~u§ot:Uclj btingen. SDie @3cljrif± giut fomit bem mdenntni§ recljt, tuenn e§ bie l!Bir~ fung be§ @cfetc§ allo uefcljrcibt: ,,1illo abct ba§ @cfct folclj fein ~mt aUein heiot oljnc 3utun be§ @bangeIii, ba 1ft ber ~ob unb bie ~orre, un» mU13 bet IDlcnfclj betatveifeIn luie @3au1 unb :,suba§, luie 1St. jjSaulu? fagt: ,SDa? @efet totet burclj bie @3iinbe'" (@3cljmaff. 2ft:±., P. III, 2ftt. III, § 7), tuie Die? bon 2utfjer anbet?tvo fo befcljtieben tuirb: ,,1illenn einem IDlcnfcljen burclj ba? @efei2 bie @3iinbe offenbatt tuirb, ber ~ob, 30rn unb @ericljt @otte?, &jiiUe uftu., ]0 ift e? unmiigHclj, ba13 er nicljt ungebulbig tverbe, nicljt murre, @oti unb feinen 1illirren ljaffe. . .. SDarum ber~ urfacljt ba? @efei2, ba13 man @oti aUf? fjiicljfte ljalfe, unb ba? ljeiBt nicljt aUein, baB man burclj ba§ @efei2 bie @3iinbe f elje 1mb erienne, f onbern auclj, baB burdj bie? §i;unbtun [ber @3unbeJ bie @3iinbe bcrmeljr±, ange~ faclji (inflari), cn±3iinhet unb groB gemadjt luirb . . .. 1illenn hie @lunhe nur fo offenbart tvorben ift burclj bie @3irafjlen, lue1dje ba? @efei2 in~ ~er3 luirf±, ift bem llRcnfcljen nidji? berlja13ier unb unerhiigIicljer af? ba? @efei2. . .. SDa?, tuobor man fIiefjt, TicDt man nidjt, fonbern {jat cincn 1illibertuirren bagegen; man tuirb nicljt baburclj ergoi2t, fonbern ljatt e? aUf? iiu13erfte. SDarum aeig± hief e )5Iucljt an, baB ba? menf cljHclje &jero einen unbegrenaien ~a13 gegen ba? @efet ljabe unb foIgIiclj auclj gegen @oti leIoft, ben Urfjeber he§ @efe~e?" (IX, 416. 424. 3u @aI. 3, 19.) n 05? fteljt aIlo bie IDleinung feft, ba13 ofjne bie @nabe ba§ @efei2 tiitet unb bie @3iinbe bermeljtt; obgleidj e? iiu13edidj hie ~anb in @3cljranfen ljiiIt, fo entaiinbet e? hoclj intuenbig ben @eift tuibet feinen 1illirren um fo me{jt. SDa nun bet @3iinber, bem bor ber @nabe befofjlen tuorben ift, feine @3iin~ ben au erforfclJen, nottuenbigcrtueife be? @efe~e? @otte§ eingebenr fein mU13, gegen tucrclje~ et gefilnbigt ljat, fo ift e§ noitnenbig, baB er bie 589 .2iifte mieber aufreiaen unb ba£l ®efe~ ljaffen muj3, au illefcljem aUein Die ®nabe .2ielie gilit." (XVIII, 852.) ~n ,pofitibet $DatfteUung Ieljd bie ®cljrif±, baj3 bet gute morfa~ ficlj nUt: in bem &)cr3en bC0 ®raulJigcn finbet. $Denn nur im &)er3cn bC0 ®faulJigen finbet ficlj .2clJcn, ba0 neue, ba£l geiftliclje .2elJen. ,,~ljr f cib aUferftanben bun'!) ben ®raulJen n, ~oL 2, 12; bgL ®,plj. 2, 1-8. 11nb bet ®rmei£l, bie ~orge, bC0 gciftIicljen illiefen£l fillb bie guten ffietfe, innu~ fibe be£l gutcn moria~c0, bC0 2!nfang0 bet guten ffietfe. ®lje bon gutcn ffietfen unb gutcn morfii:~en bie mebe fein rann, mUf3 ber IDCcnfclj ilwn ®faulJen gelJracljt iDerbcn. ffio aUcin bie meue borljanben if±, ift nicljt0 ar;:; 5tob. 2!lJer "haec fides vivificat contritos". (2!,poL XII, 36.) 11nb bicfcr ®IaulJe ift e£l, bet in bcr .2ielJe, auf bem ®elJiet ber gu±en ffietfe, aUt &)eroorlJringing be£l guten morfa~e£l ta±ig ift, ®aI. 5, 6. $Der IDCann, ber fagte: ,,$Da£l ®ute, ba£l iclj mill", "iclj !jalJe .2uf± an ®oite§ ®efe~", iclj feJ;1e mir bor, bie ®elJote meine£l HelJen ®otie§ au erfiiUcn, mom. 7, 19.22, luar ein fofcljet, ber butclj ben ®faulJen ber ®rIofung Q;ljtifti ±eHljaftig gemorben mar. $Die ~ufforbcmng: ,,5tu± teclj±f cljaffene iYriidjte ber 1Buj3el" IDCaUlj. 3, 8, fdjIief3± in fidj, baf3 man iluoor lJefeljd fein muf3, elje man iY r ii dj t e ber 1Buf3e ljerborlJringen fann. ®rft .2elien, ®IaulJe, bann ~riidj±e 1 $Die ®cljrift gilJt bamm bem 1Befenntni0 reclji, menn e§ fagt: ,,:Denn ba0 ift einma! maljr, baf3 in maljrljafiigcr 1Be~ reljrung muffe eine~'lnberung, neue megung unb 1Belllegung im mer~ f±anb, ffiillen unb &)eraen gefcljc!jen, baf3 namIidj ba§ &)era bie ®iinbe etfenne, bor ®0t±C0 Born fidj fiircljte, bon ber ®iinbe fidj alJroenbe, bie merljeif3ung ber (&)nabc in Q;ljrifto etfenne unb anneljmc, gu±e geiftridje ®ebanrcn, cljriftIicljen morfaJ;1 (bonum propositum) unb iYIeif3 ljalJe unb lDibcr ba0 iYleifclj ftrette." (F. C., Sol. Decl. II, § 70.) BCur im 1Befeljden finbet fidj ber gute, cljrifHiclje jUorfaJ;1. "ffienn alJer ber IDCenfdj liefeljd morben unb alfo erIeucljtet ift unb fein ffiille berneued, aI£lbann fo mill ber IDCenfdj ®u±e0 (fofem er neu" gelJoren ober ein neuer IDCenfdj ift) unb ,ljat .2uft am ®efeJ;1 ®oite£l nadj bem innerIicljen IDCenfdjen'." (§ 63; bgL § 85.) :Der gute, djdftHclje morf a~ ift eine iYrucljt be£l ®IaulJen£l: "ffiit: gIaulJen, feljren unb De" fennen, baf3, oomoijI bor[ljerJgeljenbe meue unb nadjfolgenbe gu±e ffierfe nidjt in ben ~rtifef bet meclj±fedigung bor ®oU geljoren, jebodj foU nidj± ein foIdjer ®IaulJe gebicljtet roerben, ber lJei unb nelJen einem lJofen jUorfa~ au fiinbigen unb miber ba;3 ®emiffen au ljanbeIn, fcin unb oIeiOen fDnne; fonbern nacljbem ber IDCenfdj burdj ben ®IaulJen gerccljb fedigt morben, agbann ift ein roaljrljaftiger, IelJenbiger ®raulJe burd) bie .2ielJe ±atig, @aL 5, arfo baB bie guten ffierfe bem geredjtmacljenben ®Iauoen aUeilei± foIgen unb lJei bemfeflJen, bcr er recljtfcljaffen unb Ieoenbig, gemij3Iiclj erfunbcn roerben." (F. C., Epit. III, § 11.) $DaB mefenn±ni£l ijai biefe meiljenfolge: ,,1Buf3e, ®raulJen unb guten morfaJ;1" (F. C., S. D. XI, § 11). $Der gute morfal? foIgt aUf ben ®faubenl 590 ,sur £e~re bon bet !Reue. If ••• roelc'fjet ®IaufJe roieberum bas ~eta trof±e± unb aufrieben mad)t. ~ a n a c'fj f oII cruc'fj \Beff erung folgen unb baf3 man bon @5ilnben raff e; benn bies folIen bie lYrilc'fjte ber lBuf3e fein, roie ~o~annes f\Jric'fj± .anatt~. 3,8: ,m5irfet rec'fj±fc'fjaffene lYtiic'fj±e bcr lBuf3el'" (~ugsb. st'onf. XII.) ~af3 bas bie 2cfjre 2ut~er§; unb ber Iut~erifc'fjen lBdenn±nisfc'fjriften iff, baf3 niimIic'fj bie ®efete§;reue nid)t ben guten )Eotfat einfc'fjIiet±, 'bief er biefme~r eine lYruc'fjt be§; ®Iauven§; ift, ba§; ift roeHbefann±. ~er 2ut~eraner ~rert roeif3 e§;. "Unb fo ift e§; ber abfc'fjIietenbe ~u§;brucf filr ..8ut~ers 2e~re bon ber lBute, roenn er fagt, fie vefte~e et seria agnitione peccati et apprehensione promissionis (m5eimar~~usgabe 44, 175, 4 ff.). ~iefcIbe 2ruffaffung bon ber l8ute bertreien bie l8efenniniffe roie bie f\Jiiteren :0ogma±i£er .. " linb umgde~rt, in ber borfjer 3itierten Jj3rebigt ~eitt e§;: ",lBut in f einem namen" ift alf 0 getan: b i e an ~ ~ r ift u m g f a u v en, giM er burc'fj ben] elben gfcruben veff erung nic'fjt ein augenvHcf ober ein f±unb lang, funber ba§; gant Ieven burd)' (12, 514, 30). ~ud) fjier erroIgt ba§; converti aI§ m5enbung bom Uw gLauben Dum @!auben, aver im @Iauven cruc'fj aI§ ,ein enberung unb befferung ber, gan~en leven§;'." (l!Jcot\Jfjologie be§; 2ut~cr±l1ms, I, 128 f.) @. Jj3Htt roeif3 es. "jffieil 2ut~er bie§; erfafjren ~atte, berinart er ba§; ge~ Iamie bi§fjerige l8uB1Defen: e§; filfjre nic'fj± dum lYrieben mit @oti; e§; fei bon ~nfang vi§; au ~nbe @5elbftrec'fjifertigung unb bernic'fjte alf 0 ba§; m5erf ~~rifti; e§; Iefjre bie @5unbe nic'fjt roirffic'fj fennen, fonbern ber~ fii~re aur &jeuc'fjeIei. 3ur roa~ren @5ilnbenerfenn±nis unb aum roirHic'fjen §jaffe ber @5ilnbe ai§; folc'fjer, aI§ ulier±tC±ung be§; ~emgen m5illen§; @oties unb nic'fj± Vlo13 aI§ Urfac'fje bon manc'fjerIci uveln fomme ber (Ifjrif± born @Iauven, bon ber Elebe ilU @ott, au§;. . .. :0er fo jffiiebergeborne unb in neuem 2eben 5tefjcnbe Hebe @oti burc'fj ben &jeiIigen @eii!; bon ba an ~affe er bon ~erilen bie @5ilnbe aI§ gottroibrig." (~inleitung in bie ~uguftana, 343. 347.) :0ie &jerilog~&jcrucMJteaien3iJf[0\Jiibie roeit e§;. ,,~n betreff be§; )EerfjiiItniffes bon contritio unb :fides ift ungenauen unb unric'fjiigen iiHeren unb neueren ~arftelIungen gegenilber bef onber§; noc'fj au bemerfen, baf3 nac'fj 2ut~er§; 2efjre bie 3erfnirfc'fjung, fOillCit fie bern @Iauben borangefjt, l'eine13roeg§; f c'fjon inafjre uberroinbung ber @5ilnbe unb innere ]itiIic'fje ~rneutung ift, bat fie bieIme~r ofjne .s;)eiWbotfc'fjaft unD @Iauben au ciner Moten st'ain§;l:Juf3e roilrbe unD eine roa~r~aft gott~ gemaf3e ~bfefjr bon ber 5Unbe unb ~ingabe an @oti immer fc'fjon @Iau~ ben borau§fett unb aUf i~m tu~t." (8. v. mUf3e.) :0er liberaTe ®. m5e~~ tung roeif3 e§;. ~r bertrift burc'fjau§; nicljt 2utfjer§; 5t~eoIogie, aber iiber biefen Jj3unfi fann er nid)t anber§; aW 10 referieren: "jffia§; gef c'fjiefjt bief~ mefjr? lBeugt er" (ber IDCenfd), ber fic'fj bon ber &janb be§; ~eiIigen @otte§; gelJacfi fiefjt) "fic'fj unter ba§; 5tobe§;urieiI? uberIiif3t er fic'fj bebingung§;~ Io§; ber §jeiHgfeit @otte§;, beren @eroart er fic'fj ilberantroortet roeif3? ~a§; fjief3e fie roillig anerfennen. ~l:Jer nod) hie st'onforbienformel rocif3 eiroa§; baMn, baf3 ba§; @efet ofjne ~~riftu§; in )Eerilh:Jeiffung ireiM, roas droas fefjr anberes ift aI§; ein 5terl:JenrooITen au ~~ren ®ottes. )Eer" .BUt 2e~te bon bet lReue. 591 ailleiflung, merftocfung, ®roU gegen ®o±t, fidj in llie SjiiUe geftonen illiff en unll augleidj fidj bailliber aUflefjnen, ba~ ift bie iYolge llief er @ir" f dju±tetung. SDafiir aeugt, illie erillafjn±, .2utfjer f eIOft, illenn er, tfrcf" vHcfenb auf feine en±fdjeibenben ®eefenfamj:lfe, even bon feinem .\;;laB, feinem IDeutren gegen ®ott fj:lridjt unb illenn er am @inbe biefer Einie ben merailleiflung~fdjmeril S\:ain~, ®aul~, be~ ~uba~ unb aUer gegen ®otte~ IBarmfjeriligfeit ~JCiB±rauifdjen fiefjt (bgf. SDreill~, SDi~j:lut . .l:!utljcrs, ®. 253, ~fjefe 9). SDas iff e±illas anberes ai§ ~B gegen bie ®unbe aus Eieve au ®oit (SDrettJs, ®. 254, ~fjefe 22: ex amore Dei peccatum odisse); bas ift biiITiges merf±ricHillerben in ®unbe, Sjeimgefudj±illerben bom Borne ®ottcs." (®efdjidjte 1mb ®rauve, 275 f.) Unb ber reformierle ®djnecfenvurger illeiB es. "ilBenn aUf IDee" landjtljons morgang audj propositum novae obedientiae nidjt feIten au ber poenitentia fjinaugeaogen ltJirb, fo gefdjiefjt bies nm: bu:t:dj eine ~ntiaij:lation beffen, ltJa~ unter bem Sjinilu±reten nodj mefjrerer neueren iYaftoren arrerbing~ bie j:lofitibe ®eite jener negatiben contritio ltJerben foU. SDer juf±ifiaierle :filius Dei ltJill unb illirb ai§ Sl:inb ®o±te~ Ieven; nidjt aoer fann er in ber ~at fdjon bie~ illafjre propositum faffen, efje er ein S\:inb ®otte~ ift, ober fein borfjeriges propositum ift einnodj fraft" Iofes, ba~ erft bm:dj bie ~uf±ififation unb bie datio Spiritus aum illirf" lidjen IBeginn ber nova obedientia illtrb. ~a fdjon ba~ odium unb bie detestatio peccati, illeIclje aur contritio geljiirl, ift bon ber ~rt, baB fie nur nadj e inc r ®eUe bem ®laul.ien borfjergefjt, nadj ber anbern al.ier ifjm erft foIg±. .\;;loffmann, ®. 172: ,Odium et detestatio peccati par- tim antecedit fidem, et eatellus est ex lege, orta nimirum ex agnitione peccati et reatus irae divinae, partim fidem demum sequitur, prout scilicet cum amore iustitiae et cum sincero vitam emendandi et pec- cata in posterum fugiendi proposito coniuncta est, et sub hoc respectu est effectus evangelii.' . .. ~Uein bie SDifferena" (aillifdjen Iutfjerifdjer unb reformierter 5tfjeoiogie) "ift bodj cine groBere ais bief e oIon for" melle. @il.ien baB bem bie IBefefjrung illirfenben ®eifte ausbtfrcflidj ein ®±rafamt augefdjrieven, ban biefe~ ®±rafen ar~ ein fur lidj avgefdjIoffe" nes ~)Coment fi;J;iert, bie ilBirfling be~ ®efe~es fdjledjtljin oIs ba~ mer" bammnis unb Born ®djaffenbe gefe~t ltJirb, oljne bem llarauf l.ieiliigIidjen IBcilluBtfein fdjon eine pofitibe .\;;linneigung au ifjm, einem arnOT Dei, unb eine babu:t:dj motibierte aveTsio bon ber ®unbe au geoen, ba~ fjang! mit bem bier intcnfibercn ®djuIbgefiifjI bes .2u±fjeraners ilufammen, ltJeIdje~ bor aUem IBefriebigung berIang±. SDer natiirlidje Bultanll, ltJie er fidj bem fittHdjen IBeilluf3tfein baroie±e±, erltJecft bor allem ba~ lBeltJUBifein ber ®djulb, crfcfjcint aHl cine bem ®uDjeft iluiluredjnenbe ~onormHiit. :iDief er IDeomcn± lnirb fiir fidj fef±gefjoIten a10 ber erfte, ben ba~ IBCillUBb ltJerben be~ @iJ±tridjen fjcrborruft. SDasfeIl.ie illirft nur nieberfdjlagenb; bie @irfjaoenljeit unb ®riJBe bes ®ef e~e~ f djIiigt nieller, unll aUe IBe" tatigung be~ ®ul.ijeH~ gefjt in bieter ~mpfinbung aUf. ~nbem fie tidj aver boUenbet, ift ba~ ®unbHdje innerHdj auriicfgenommen, unb ber neue 592 3ur 53e~te bon bet meue. ~eim oeginnt au fproffen, bie pofitibe Wlitteilung bei3 ®i:ittHegen fjebt an, ei3 f eglagt in ®fauben um, burdj bai3 ®bangefium fjerborgetllfen. Sjafen~ reffer, @S. 405: ,Ideo requiritur contritio, ut peccatorum magnitudine et gravitate cognita OhriStu8 cum boneficiis suis tanto magis dul- cescat.' mUll erf±, placato Deo, entftefjt bai3 propositum novae obedien- tiae, bie fuga peccati aui3 mebe oU ®ott uflU. afi3 bie lj3ra6ii3 ber SjeHi~ gung. SDet 91:eformiet±e fiefj± im melUuf3±lUerben ber @Sunbe fdjon cinen 12m ber ®ottei3berlUanbtfegaft. ... " (~gr. SDarft. b. futfj. unb ref. Eefjr~ oegriffi3, II, 11 7-121.) @Sate lUie: "SDai3 @Sunbliege ift innetlidj 3U~ rilcfgenommen"; "ei3 f djfiigt in ®faubcn um" geoen fetne genaue SDar" fteUung ber hltfjerifdjen Eefjre; aber bai3 ift genuin futfjerif dje Eefjre, tuie @SdjnecrcnlJurgcr ridjtig erfenn± unb mit alUei Sitaten lJe1egt: bai3 proposituID novae obedientiae, ber gutc, djriftndje ~orfat, ift efIectus evangelii; er entftefjt erft placato Deo. SDer gute, ernftridje ~orfat, mit ber @Siinbe ilU uredjen unb ®ott au feoen, entftefjt niegt burdj msirfung bei3 ®cf etei3. 2Uferbingi3 oringt bai3 ~orbem unb SDrauen bei3 ®efetei3 dne I2trt "guten" ~orfa~ei3 aUlUege. SDer bom @cfeJ,l ®C±roffene nimm± fidj bor, bie @SunDe, Dieiljm foldjen ;Jammer eingelJradjt fjat, nidjt tuicber 3U tun. SDie ~Raieft(it ®ottei3 3tuingt bem @Sunber bie ®rfenntnii3 feiner ~erpffidjtung gegen ®ott ao. ®i3 reute ;Jubai3, baf3 er unfdjulbig mlut berraten fjatte, unb ei3 ftanb ifjm fef±, bat er gegeoenenfaU0 biefe @Sunbe nidjt tuieberfjolen tuurbe. SDer @Saufer nimmt fidj bor, fein @Saufen au laffen. linb um fo mef)r gibt fidj ber, ber mit bem ®efeiJ umgef)t, mit "guten" 180rfaten ao, afi3 er meint, baf3 er baburcfj bem !(SIudj bei3 ®efei,lci3 entgefjen fonne. ,,~o grof3 ift bie ~orf)cit bei3 mcnfdjIidjen Sjeraeni3, bat er in biefem ~ampf bei3 @e" tlJiffeni3, tuenn bai3 0)efet fein 2Lmt aui3geuot fjat, nidjt allclH nidjt bie Eefjrc bon ber @nabe ergreif±, tuefdje if)m aUfi3 gelUiff efte bie ~ergebung ber @Sunben um (If)rifti lUmen berf)cif3± unb anoietet, fonbem fogar nodj nadj mefjr @efe:/;len fudjt, burdj tueIdje er !Rat fut fieg fegaffen tum. ®r fagt: msenn idj fiinger [eoe, fo tum idj mein Eeoen oeffern, biei3 ober jenei3 tun. SDei3gIcidjen: ;Jdj IUm in ein ~fofter gefjen, aufi3 rummer~ Hdjfte feoen, mit msaffer unb mrot 3ufricben fein, oarfut gefjcn uftu." (Eutfjer, IX, 4 i 7.) @So fefjIt ei3 fjier nidjt an "guten" 18orfii:13en. l2toer "efje et ein S1:inb ®ottei3 ift, i1± fein propositum ein nodj ftaftfofei3". SDie ~taf±' mit ber @Siinbe ilU oredjen, ift nidjt borfjanben. () ia, in einaelnen !(SaUen geringi ei3 ifjm, feinen ~orfat, biefe ober jene ~llgenb au uoen, aui3aufilf)ren. IDcandjer @Sauter fjiiH feine @Saufluf± im Suger. ~roer gar oft blciI1t ei3 oei bem o[oten ~orfa~. @Sein propositum ift ftaftroi3. linb bai3 bor aUem, tueH bie S1:raf± aur SjeHigung, bie .2ieoe au @oit, ber )1Jafjre Sjat gegen bie @Siinbe, nidjt borf)anben if±. ®r fann, tuie gefagt, cinaefne uUf3erungen ber @Sunbe un±erbruden, auer hie .2ieoe aur @Sunbe fann er nidjt unterbriicfen. ®r tuiTI ei3 ia nidjt I ®r f)iiugt mit aU en ~afern feinei3 Sjeraeni3 an ber @Sunbe. ®r fiif3t eine @Sunbe, um bet anbern befto eifriger au blenen. SDai3 @>unbfiege ift feine Euf±, Sur £e~te bon ber lReue. 593 eben lueH e§ ba§ ~ibergo±tIicfje ift. "s\)ie e±tuaige Eeben§iinberung, bie bas ®efet aUt: iSoIge ~a±, ift nur eine iiutedicfje, nUt: ein 2udicffcfjt:ecfen bor ber @iiinbe iljrer bo, en iSoIgen tuegen, nicfj± innere 21:fmeigung gegen bie @iunbe i efber, nicfjt Buft unb ~migfeit Bum ®u±en." (Beljre u. ~eljre, 63, 276.) @iein "gu±er" morfat ift nidj± ein "cfjriftricfjer mor~ fat" (F. 0.), fonbern im ®runbe &)eucfjeItued. - S\)cr bom ®efet? ®e~ troffcne, nocfj nicfj± bom @bangeIium @rgriffcne befinbet ficfj in ciner tualjrljaft beriltueifeIten Bage. @r tueit, baB feine @iunbe, feine funbige ~rr±, iljm Die merbammnis einliring±. @r berfhtcfj± fie - unb bocfj HeM er fie. @r fann nicfjt unb tum nicfjt bon ber iiinbigen 21:r± Iaffen - er berf(ucfjt ficfj feLbf± unb f(ucfjt feinem ®ott, ber iljn tuegen feiner @iunben~ Helie berf(ucfjt. Unb ein f oIcfjer IDCenf cfj f oIIte eines gut e n morf at?es faljig fein? mein; nm ba, tuo bie cfjriftncfje 9leue ift, bie aus Bielie au ®o±t unb ber &)eiIigreit ~erborgegangene ?Setrubnt§ ulier bie @iunbe, finbet ficfj ber "cfjriftricfje moria12 unb iSleit", tuiber bas iSIeiicfj au fit:eiien (F. 0.). mur ber ?Sefeljrte ift bes gutcn morfat?es fa~ig. ~egen ber ttJeiten )8erureitung ber gegen±eiIigen 2fnficfjt (ber ±eif§ IDCitberf±iinbnis unb merttJirrung bel: ?Segriffe, ±eif§ falfcfje Be~re ilugrunbe ricg± - ttJas in bem @idjlutartiM biefer 2fu~anbIung 3Ut: @ipracfje fommen ioU) muj3 bief er ~unft f±ad bdont ttJerbcn. S\)cr Bef er tuoUe ficfj barum nicfjt er~ muben laffen, tuenn tuit: iljm nocfj cine 2rn3a~I 2[usfpt:iicfje Iutljerifcfjer 5r~eoIogen barbieten, bie biefe§ tun. Eu±~er: "S\)a§ erite @i±iiC£ ber ?Sute, niimIicfj Bdb, iff aUein aus bem ®cfct; bas anbere @itucf, nam~ Hcfj ber gute morfat [ba§ Eeben 3U beffernJ, fann nicfj± aus bem @efete fein. . .. s\)ie ?Suj3c, tuefcfje ba§ @efctl aUcin tuid±, iit cine ~alve ?SuEe ober ein ~rnfang ber 5Suj3e ober cine ?Suj3e per synecdochen [f±ucflueife]; benn fie ~a± fe1nen guten morfat. - @in guter )8oria12, bermeinien fie, tuare ein felvfiertualjIter @ebanfe, aus menfcfjIicfjen S'haften bie @iunbe ljinfod au meiben, tuii~renb cr bocfj, nadj bem @bangeIio, cine ?Setuegung im &)ersen iit, bom &)eiIigcn @eif± ertuecl't, bie @iunbe ~infod, aU§ [@o±< te§] Eieve ilU ~affen, ougleicfj inbes bie @iunbe im iSlei] cfj nocfj ljart ba~ tuiber fampft. . .. \fiiber f olcfje unnutcn Ee~rer bet meratueiflung fing ba§ @bangefium an aU le~ten, baj3 ?Suj3e nicfjt aUeln mer3hleiflung fein miiffe, fonbcrn baj3 bie ?Suj3terngen aucfj eine &)offnung faWen foUcn unb alio aus Bieue gegen @ott bie @iunbe ~af1en, tua§ ern tuafjrljafi gu±er morfat if±." (XX, 1629 f.) @s Jei ~ier aucfj bie ganae bon ®Ied ouen teHtueife 3inede @i±eUe mitgeieirt: ,,~enn icfj aber anfange 3U gIauben an GSljriftum unb faile bas @bangelium unb atueifle nicfj±, bat er meine @iunbe ~at ~inllJeggenommen unb bertiIg±, unb trofte micfj 1 einer 2[uf< crf±eljung, ba fomm± benn eine EUft ins &)era, bai3 icfj o~ne 8tuang un]) ~rang bon mit ] cluft 3ufafjre unb gerne me, tuas icfj f oU, unb fprecfje: ~eiI mein &)®rr mir ioIcfjes getan ljat, tuiII icfj aucfj tun, tuas er luiII, baj3 icfj micfj veffere unb ){Juj3e tue, meinem &)®rrn 3uIieue unb iJU @fjren. ~a fommt eine recfj±e ?Sefferung bon, bie ba geljt aus @runbe be.§ &Jer:: 38 594 ,sur 13e~u llon bet \Reue. ilens unb gefdjieljt aus Eu]t, tlJeldje aus bem ®Iauoen fHett, tlJenn idj edenne, tlJie grote Qieoc a:ljri]tu§; mir er3cigt ljat." (XI, 693.) &)iiIf e~ mann: "meue unb ®Iauoe finb bie tlJeientridjen :iteiIe ber )BuBe. $£)ie )Befferung be£l Eeoens ljingegen ober ber neue ®eljotfam ober bie @it" totung ber )Begietben bes !Jleifdjes, iol11oljI bie innete aI§; audj bie iiutete )Befferung, ba£l ljeitt, fOltJoljI bet Q30rfaiJ unb @intfdjluB ber )Befferung aI§ audj hie ~u£lfiiljtung burdj bie :itat, geljori aum !Jorigang ber )Bute." (Praelectiones in L~or. Concordiae: De Poenit., sect. III.) ®etljarb: ,,$£)ie bietie !Jrage ift, 00 hie meue ben Q3otfaiJ, ljeiIig ilU Ieoen, ein~ fdjfiett. . .. ~ntl11oti: $£)ie ljeiI]ame meue ljat mit fidj ben ®Iauoen berounben, l11eldjer bie £lueile unb ba§; !Junbament aUer guten msede ift. ~oer tlJenn Die meue aUein borljanhen ift, ertlJecrt fie ben IDCenfdjen nidjt aur &)offnung ber Q3er3eiljung unb ilum Q30rfaiJ bes neuen Beoen§;; fie fdjliigt iljn bielmeljr ilU )Boben. $£)er l11aljre unb gottgefiiIIige Q30tfaiJ be£l neuen Beoen£l fann nidjt borljanben f ein auter in bem erneuerien IDCen" fdjen; ber l11irb aber nidjt erneucrt auter in ber msiebergeburt; bie msiebergeburt aoer gef djieljt burdj ben ®rauoen, burdj tlJeIdjcn bie &)eraen gereinig± tlJetben, ~poft. 1G, 9. miemanb fann fidj entfdjIieten, ein ljeUige0 unb gottgefiiIIige0 Beben ou fiiljten, tlJenn er nidjt borljer gel11it ift, bat er mit ®ott berfoljnt if±." (Locus de Poenit., § LXXXI.) ~on~ tab $£)ieieridj: ,,!Jalf dj finb folgenbe Beljren ber ~apiften . . .: tlJcnn fie g) beljaupien, bat bie meue ben Q3orfaiJ, tedjt au ljanbeIn unb ilU leben, in fidj fdjIiete, ltJiiljrcnb bodj gerabe bie]er cine !Jorge bet hla!)ren )BuBc ift, ia f Og01: bie eigentiimHdje unb oef onbere msitfung be£l ®rauben£l. msie fonnie e0 alf 0 ber meuc 3ugefdjrieoen l11erben, tlJeldje bodj bas cine @5iiicl' bet )BuBc ift unb l11eldje aus bem ®cfeiJ ljcdommt? $£)icfe unb anbcrc grunbIof e ID'Wndjseinfiiile finb ilU finben oei )BeUarmin (I, 2, De Poenit., c.2 et seq.)." (Inst.Cat., 175.) &)oren l11ir etIidje Beugniffc au£l unferer Beit. IDC. mell: ,,$£)ie con- tritio impii befte!)t nur unb fann nut oefte!)en in ben @5djrecrcn be£l ®e~ l11iffen£l, bem Berf djlagenl11erben burdj ®otte£l ridjtetHdjen Born, bem fidj bel: IDCenfdj nidji au eniBiefjen bermag, fo gerne et e£l audj l11onte, unb feincBtlJeg£l audj fdjon in bem aUfridjtigen ,\)etilenBfdjmera, bem ljimm~ Iif djcn msofjItiitcr alf 0 unbanfoar gel11ef en ilU ] e1n unb iljn f 0 tief be,; Ieibig± au !)aoen. $£)ie£l lei;?te @5tiicf f etf bieImeljt f djon ben burdjB @iban" geIillm getlJid±en ®raubcn borau£l. . .. ®erabe unicr i!)m [bem ®rauoen] fommt e£l audj erft au iencm innerIidjen Berriebenl11erbcn unb @irfteroen be£l artcn Q3orfaiJc£l, ber 2ieoe Bum @5ilnDigen; benn tlJie foIIten &)eraeIeib iibet bie 6ilnbe llnb Q30rfaiJ iJU fiinbigcn miteinanbel: oeftcljen fonnen? @irlt burdj ben ®lauben fann es nun sum ~ofdjeu bot unb Bum &)aB gegen bie @5iinbe fommen, ba man fie um iljrer f eIbft tlJiIIen, tlJegen iljter ben IDCenfdjen oeffecl'cnben unb i!)n bon ®ott fdjeiben" ben ,~raft, beraofdjellt unb ljaB±." ($£)ie Yjeigorbnung, 16 f.) The Pastor's Monthly (~an. 1934, @5. 32): "The fruit of Zacchaeus's re- pBntance is brought forth at once. He who before had been an op- Sur £t~te bon bet meue. 595 pressor of the poor now becomes their friend and generous bene- factor. . .. Za:cchaeus burns his bridges behind him; once for all he turns his back upon his former life of sin. Here is true metanoia, a change of mind which involves inevitably a change of life as well. Here is peace and joy in the assurance of God's grace; and its genuineness is attested by the strength it gives to break the evil habits of a lifetime, to restore, to make good, as far as possible, every wrong committed." *) ~. lIRe1:)er: "In repentance a sinner abandons the sin- ful thoughts and lusts and desires of his heart. . .. In repentance faith in our Savior is kindled in the heart. . .. The penitent has taken his stand against sin, having been united with his God in faith." (Jesus' Call to Repentance. 5tfjeoL {)uartaIfdjr., 26, 39 ff.) {Y. men±e: ,,:tJie bom ®ef e~ ofjne gleic£jaeitige &janbfjabung beB @ban" geliumB unb bor bem ®laubcn gettJid±e @Sii.nbenedenn±niB unb 9teue ift bon miHedeH, Sorn unb &jaj3 ttJiber ®ott unb fein fjeiligeB ®efe~ burc£j" ±tanft. @Sie ift nidjt etttJa bel' 2!nfang bel' ®oiteBfinbf djaft, f onbern eine fleifc£jIidje, fnedjtifc£je 9teue, ttJie fie fidj eo en nul' in einem unttJieber" geborenen, ®ot± feinbHc£jen lIRenfdjen finben fann unb an ttJeldjer barurn audj ®ott fein fjeralidjeB m50fjlgetaUen iJU fjaben bermag. . .. ®eift" tidjer 2!rt ttJirb bie 9teue erft butc£j ben ®lauben. Sl:inbIidje, fjerafic£je, ttJiUige unb rnit .l2iebe 3U ®oti berbunbene 9teue berrnag baB ®efe~ nidjt au eriJCl1gen. @Sie fpriej3± nut fjerbor, ttJcnn ®ot! bern ®efe~e baB @ban" geIil1rn fjinaufiig± unb bern erfdjrocfenen @Stinber fein @nabenantri~ leudjtcn liint unb butdj ben @lauocn ben 5trof± bel' mergebung au" eigne±. . .. 0fjne bief en 5trof± im &jeriJen ift bie 5traurigreit, ttJeIdje baB @e]e~ ttJid±. eHel meriJagen, mer<3ttJeiflung, &joUe unb :itob. . .. mei ail em Sutticffdjrecfen bor bel' @Sunbe infolge bel' {YIiidje beiO @efe:l;lei3 brefjt bel' unbefefjrte lIRenfdj immer nodj &jera unb @efidj± bel' @Sunbe unb @ott ben 9tii.cfen iJU. @rft butdj ben @Iauben entf±efj± jene finbIidje !Reue, jene innere 2!bneigung unb 2!bfefjr bon bel' @Sunbe unb jene m5migreii sum @uten, ba bel' imenfdj nidjt riicl'ttJarti3gefjenb nut auter" Hdj bor bel' lio] en 5ta± 3urii.cff djrecl'±, fonbern bel' @Sunbe ben 9tucfen au" rcfjrt, bor iljr flieljt unb &jera, @Jinn unb meu± <3U @oti ljinttJenbet unb bem @u±en nac£jjag±." (Eefjre u. m5efjre, 63, 274 ff.) m5irb bel' gute morfa:l;lburdj bie {Yorberung unb :tJroljung beiO @e~ fe:l;leiO ~erborgerufen, ober ift er aUiOfdjIiej31iclj bie m5idung be~ @bal1" geIiums, bie {Yofge beiO ®IaubeniO? :tJie lutljerifdje Eeljre uber biefen ~unft fommt aum abiiquaten 2!ui3btucl' in bel' uns liefannten {YormeI, ;:-) lillie Dft tvitb bief e bDn {lacf)iiu§ geTdftete llliiebererjtattun\J, Die cine fJrucI)t bes ®!auliens tuar, aUf einen bot bem ®fauven eingetretenen ®efinnltngs" tvecf)fel 3uriidgefii9ti! "There must be, as in the case of the publican, honest, heartfelt humiliation before God, which exhibits itself in its sincerity through actual deeds of restitution when the wrong can be partly righted. Zacchaeus exemplified his repentance through deeds of righting the wrong. . . . Repentance leads to faith." (J. Haas, The Truth of Faith, 5. 109 f.) 596 The Catechism in the Christian Home. bie nid)t neueten Utfvrungs iff, fonbern roefentnd) aus bet amu±~eti" fd)en 3ci± f±ammt: ,,;;Sf± bas cuet arret aUftid)tiges lBefenn±nis, baB i~t cute ®i.inben ~etaIid) Deteuet, an ;;S~fum (if~tiltum gIauDet unb ben guten, emftIid)en motfat ~alit, burd) lBeif±anb Creed, and the Lord's Prayer, were reintroduced by these men of God into church and home and school. Luther insisted that the truths of the Oatechism, nothing' more, but also nothing less, be preached in every public service. In order to teach the Catechism to the people, he inaugurated special series of sermons on week-days or during' the so-called Catechism seasons, in the spring and the fall of the year, and introduced the custom of a public recital of the Catechism by the children in public worship. Helpful and beneficial though these efforts proved to be, Luther readily perceived the necessity of enlisting the Christian home in the noble work of teaching and indoctrinating young and old in the fundamentals of the Christian religion. And not a little of the marvelous success of the Reformation is to be ascribed to the untiring efforts of Luther and his assistants to make use of the opportunities which the home afforded in teaching the Catechism, to remind Christian parents of their solemn obligation to their children, to the Ohurch, and to their God and Savior, to provide the parents with proper educational material for the Ohristian train- ing of their children and the other members of their household. A brief review of these efforts will not only prOVe interesting reading, but will stimulate renewed interest in this phasG of a Lutheran pas- tor's work and give him a livGlior sense of his duties and obligations in this respect. As early as 1519, in his sermon on the Gospel for the Second Sunday after Epiphany, Luther told his congregation sOllle truths which hold good to this day and which every pastor ought to tell his people time and again. He says: "Married people should know that they can do no better work and be of no greater benefit to God, to Christendom, to the world, to themselves and to their children than by training their children well. To make pilgrimages to Rome, to