Full Text for Das Wort sie sollen lassen stahn. (Text)

<1tnurnrbtu IDqrnlngtrul flnut41y Continuing LEHRE UNO WEHRE MAGAZIN F UER Ev.-LuTH. HOMILETIK THEOLOGICAL QUARTERT Y-THEOLOGICAL MONTHLY Vol. III February, 1932 No.2 CONTENTS P��e FUERBRINGER, L.: Gedacchtnisrede auf Dr. Geo. liIezger 81 DAU, W. H. T.: The Meaning of CRlvary in the Minds of Modernists . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 MAYER, E. A.: "DaB Wort sie sollen lassen stahn."... . 95 LAETSCH, TH.: Die Schriftlehre von del' Verstockung .. , 108 KRETZMANN, P. E.: Christi btellvertretende Genugmung als dll,s wesentliche Moment in seinem Erloesungswerk 113 LAETSCH, TH.: Studies in Hosea 1-3" . . . . . . . . . . ,. . . . . 120 LAETSCH, TH.: In Memory of Prof. George Mezger, D. D. 127 Diopositionen ueber die zweite VOll del' Synodalkonferenz angenommene Evangelienreihe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 Miscel' 'Illen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Theological Observer. - Kil'chlich-Zeitgeschichtliches. . 140 Book Review. - Litemtur .. . . . . , ....................... , '" 152 ri. r .1i�er mu" nicht sHein weidtm., :11';0 d;JSS er die Schute untrrwcisc, wie e .. :h t e Cbr:'iten BOU('fl in, oondern RI1(; n�ot!n den Woclfen wcl,,"cn, dass sie ,He S�1afe nicht angreifen und mit falg ',,:( Lf"hre verfuehren und IT' tum ein­ fuchrcn. - Luther. Es 1st lein Dino::, das die Leutc mehr bei drr liirc!le bch!lclt den die gute PrnJi;!t. - Apolorit, Act. ?4. If tIe truli pel- t,riv �n uncertain sound, "'j, J .hal! prcpnrc himself to the b3ttle? 1 Cor. 11,. 8. Published for the Ev. Luth. Synod of Missouri, Ohio, and Other States CONCORDIA PUBLISHING IIOUSE, St. Louis, Mo. lIiln~ lffiott fie follen Inffen ftn~n.1I 95 theology which it expresses, with stupid inability for comprehension. He may speak of the Passion of the Redeemer as an iliad of woes, a tragedy of misunderstanding, etc. But he must admit that the Bible of the Ohristians treats this woe as unparalleled, unique, in a class by itself. The history of the Oross, the unquestionable power which the event on Oalvary has exerted on the development of our race in the matter of religion, is to him a most perplexing phenomenon. He may regard the reverent homage paid to the crucified Ohrist as a piece of superstition, and he may point to true facts of history to show that there have been, and probably are this day, instances where the cross is superstitiously used even within parts of the Ohristian Ohurch; but he is forced to admit that it is not all superstition; it is clear-minded conviction that is expressed by it; and this conviction is ineradicable. No research of science, no literary skill of renowned writers, no oratory of the greatest speakers, will ever be able to pluck from the hearts of all men the blessed assurance that the meaning of Oalvary is this: "He, the Son of God, loved me and gave Himself for me; and the life which I now live in the flesh I live by faith in Him." Thank God, Oalvary has that meaning also for all Modernists, although they cannot see and refuse to admit it. But even in their ranks it has proved the power of God and the wisdom of God and brought men from their ranks to the foot of the cross to join the Roman centurion in his confession. If we are faithful in our testi- mony, Oalvary will still prove its power and wisdom also to the Modernists and help them out of their Verstandesstolz, out of their intellectual self-sufficiency, into the greater wisdom of the penitent believer to whom the profound mysteries of the eternal counsels of God's love are opened up as he stands at the foot of the cross on Oalvary and studies the tragedy in which mercy has in a most sublime manner seasoned justice. Valparaiso, Ind. W.H.T.DAu. "S)ll~ mud fie fulteu lllffeu ftllijU. II @:lo lingt Eutfjet in feinem @:ldju~" unb 5ttu~Heb. @5t roat fidj belfen neroutt, bat in bem ~ampf, au roeIdjem @ott ifjn netufen fjatie, e~ fidj nidjt um itbifdje @utet fjanber±e, um politifdje ~teifjeit, roertridje IDCadjt, nation ale @5igentiimIidjfdien, ~iitbetung bet m5ilfenfdjafi unb ~teifjeit be~ ~enfens unb anbete ~inge mefjt, bat e~ bielmefjt eih ~ampf roat um bie alleinige @eltung bes m50ties bet @:ldjtift unb bamit um bie @5fjte @otie~ unb bie @:leIigfeit bet IDCenfdjen. mon aroei @:leiten routbe gegen bie ~uiotitiit bet @:ldjtif± @:ltutm gelaufen, bom !jSapf±tum unb bon ben @:ldjroiitmetn. Broat fjier±en neibe in thesi an bem gOtt" Iidjen Utfptung bet miVel, ifjtet roiitiIidjen @5ingefJung butdj ben S)ei" 96 IItln~ Wott fie foUen lnffen ftn~n." ligen ®eift, feft. ~m 115!t\Jfttum oefannte man fidj 3U bem im Nicaenum niebet:gelegten ~anon, baB "bet §JeUige ®eift butdj bie 115topfjeten ge" t:ebet fjat". ~et fjodjangefefjene tiimifdje ~itdjenlefjtet unb ~atbinal IDelIatmin fdjteibt: ,,~ie ba§ ein tuidIidjet IDtief eines ~iltften genannt tuitb, tuas bom ~iltften biftiett ift, tuenn audj bet ®djteioet bOtfjet: tuuBte, tuas et fdjteioen foUte, fo tuitb audj bas ein un mit tel 0 at: e § ~ 0 t t ®ottes genannt unb i ft e§ tuidIidj, tuas bon ben @ibangeliften untet ®otte§ @iingeoung unb .2eitung gefdjt:ieoen ift, ootuofjI fie ba§ fdjtieoen, tua§ fie gefefjen unb gefjiitt fjatten." ~udj 2tuingIi fjiert bie giittridje @iingeoung bet "®djtift feft. Wadjbem et fein ~mt in Biltidj angetteien fjatte, fteUte et an ben 9tat bet ®tabt bie ~otbetung, baB ben 115tebigetn etlauOt tuetbe, allein nadj bet ®djtifi 3U pt:ebigen. Unb aI§ bet: ®aftament§ftteit in bollem ®ang tuat, etfIiide et in f einet ,,~nt" tuott aUf .2uifjets IDefennfnw bom ~oenbmafjI" bom ~afjte 1528 ba§ "filt einen ®teUer, baB fidj jemanb foUte unietftefjen, anftatt ®otfe§ ~od§ fein ~ott 3U fe~en". (.2utfjet, ®t . .2. XX, 1235.)' §Jai .2utfjet batum nidjt 3U bier gefag!, tuenn et 115apft unb ®djtuiit" metn 3utuf!: ,,~a§ ~od fie follen laffen ftafjn"? IDCitnidjtenl ®eine @itfafjtung in ben bamaIigen ~iimpfen unb Die @itfafjtung allet Beiten oetueift beutridj, baB man mit bem IDCunbe fidj 3Ut ~etoaIinfpitation oefennen unb baoei bodj an bet ®djtift tiitfern unb fo ba~ ~unbament bes ®Iauoen§ umftoBen fann. @ioen bies abet ta!en 115apft unb ®djtuiitmet. ~et 115 a p ft fteUte bie 5rtabition (nadj .2utfjet f einen ,,®aufeIfacf", tuotaus et nadj IDeIieoen neue .2efjten fjetbOtfjolen fann), bie IDefdjIiiffe bet ~oni3Uien (bie fidj bierfadj tuibetfptedjen), ben ~on" fenfus bet: ~ii!et (bet gat nidj! botljanben ift) neoen unb bamit de facto iioet: Die ®djtift unb edliitte fidj butdj ba§ ~atifanifdje ~on3iI am 19. ~uIi 1870 filt ben unfefjloaten .2eljtet bet: ~itdje, beffen ~us" fptildjen ex cathedra jebet: Q:ljtift fidj 3U un!ettuetfen im ®etuiffen bet" ounben fei. ~amit ift fteiIidj ba§ ~Ott auf bie ®eite gefdjooen. 115apft ~nno3en3 III. fag! in einem §Jittenotief bom ~aljt:e 1199, bie §JeiIige ®djtift fei bon fordjet: 5riefe, baB nidjt OroB UngeoiIbe±e, fonbem audj ®erefjtte nidjt i3Ut bollen @iinfidjt in bieferoe fommen fiinnten. IDCeljtere ~oni3Uien unb 115iipfte bewoten ben IDefi~ bet IDildjet be§ ~rten unb Weuen 5reftament§ in bet .2anbesfptadje unb edfiiden iljte ~etoteitung flit feerenbetbet:oIidj. 115apft 115ius IX. betbammie Die IDibergefelIfdjaf±en mit ben fdjiitfften ~usbtiicfen in ben ~ogtunb bet §JiilIe. ®eit ®i;!;" tus IV. fteljt bie IDiber, tuenn in einet anbem aI§ bet lateinifdjen ®ptadje unb oljne @idfiitungen anedanntet fa!fjoIifdjet 5rfjeorogen gebtucf!, auf bem ~nbe;!; bet:ootenet: IDildjet. ~n bet tiimifdjen ~itdje ift bie IDiber ars ®otfes Dffenoatung aogetan. .2utljet: ljat tedjt, tuenn et in ben ®djmar" falbifdjen ~dHern fdjteiot: ,,~as 115apfttum audj ein rautet @intljufia§" mus ift, batin bet 115apft tiiljmt, aIle 9tedjte finb im ®djtein feines Sjet3en§, unb tuas et mit feinet: ~itdje udeirt unb ljeiBt, bas foIl ®eift llnb 9tedjt fein, tuenn's gleidj iioet unb tuibet bie ®djtift unb bas milnb" Hdje ffiott ift." (Trigl., ®. 494.) I/~a~ mlod fie follen laffen fta~n.1/ 97 )!Bie f±el}± e£l mit 2 tv i n g 1 H ~aoen er unb feine Wnl}iinger fidj bon bem @heuel frei gel}arten, anftat± be£l )!Bode£l ®otie£l il}r eigene£l )!Bod au f e~en ~ ~at ber "lrl}dftndje Wj:lo!oge±e" redj±, tvenn er bon 2utl}er, 2tvingH unb lralbin oel}auj:ltet, bat biefe "brei Weformatoren gleidjertveife aUf bem ®runbj:ldnaij:l ber Weformation, bet WU£lfdjHe13~ lidjfeit ber mioel al£l QueUe ber djriftHdjen 2el}re, ftanben" ~ ,;sm ,;sal}re 1523 l}atie fidj 2tvingH aUerbing£l au 2utl}er unb feinem )!Bed oefannt. WUf ben mortvurf, man tverbe il}n aule~t nodj einen 2u±l}eraner l}ei13en, anttvodete er: ,,2utl}er ift ein fo ireffHdjer @5treiter ®otie£l, al£l in taufenb ,;sal}ren aUf ®rben nimmer getvefen ift, unb mit bem miinnHdjen unoetvegten ®emiit, bamit er ben jjSaj:lft au Wom an~ gegriffen l}at, iff il}m feiner nie gleidj getvorben, al£l lang ba£l jjSaj:lfttum getviil}re± l}at. ®ott fei 200, burdj il}n tvitb eine unaal}lOarHdje )!Bert mel}r benn butdj midj unb anbere au ®ot± geffrl}rt." nnb bat er audj in oeaug aUf Die @5aftament£ltvode, tvodoer fialb barauf ber @5ireit ent~ orannte, in bief em ,;sal}re mit 2utl}er einig tvar, gel}t flar l}erbor au£l ber beutf djen Wu£llegung f einer Wrmer, tvo er fidj alf 0 aU£lfj:lridjt: ,,~ief e )!Bode finb f 1 a r unb alIen ftnenfdjen oefannt: ~a£l ift mein 2eidjnam. ,;sft ba£l nidjt ein lauter, fura, g e tv i 13 )!Bod ®otte£l ~ )!Bie fiinnte ®ot± fiiraer unb e i g en t 1 i dj e r gerebet l}aoen ~" ,;sm ,;sal}re 1525 l}iiren tvir il}n anber£l reben. ~a fidjt er bafiir, bat biefe )!Bode nidjt Har, getvi13 unb eigentlidj au nel}men feien. ,;sn feinem Oommentarius de Vera et Falsa Religione triti er bor bie SHrdje mit ber mel}auj:ltung, ba£l "ift" in ben @5aftament£ltvoden mfrlfe ber~ f±anben tverben "e£l oebeutet". ~ie, tveldje bie )!Bode eigentridj nel}men, nennt er ~leifdjfteffer, eine ftUj:libe SHaffe bon ftnenfdjen, hie einen oriiternen unb geoacf~nen ®oti anoe±e±en; il}re 2el}re fei gottro£l, niir~ dfdj, ungel}euedidj. (@5. 238. 246. 256.) ~ie el}erne ftnauer, l}inter ber er fidj berfdjanate, tvar ,;sol}. 6, 63: ,,~a£l ~leifdj ift fein nii~e." )!Benn il}m borgel}arten tvutbe, bat l}ier nidjt bon bem ~leifdj lrl}rifti, audj nidjt bom Woenbmal}l, Die Webe lei, fo He13 il}n ba£l unoerfrl}rt. ®r oHeo baoei, Die Woenbmal}l£ltvorte mfr13ten uneigentndj berf±anben tver~ ben, "quia literalis sensus est absurdus etiam fideli intellectui". 2utl}er an±tvode±e il}m: ",;sa, carnali intellectui." )!Ba£l 2tvingH untet fidelis intellectus berftanb, gefjt au£l feinem in ftnaroutg tvieberfjort au£l~ gefj:lrodjenen ®runbfa~ fjerbor: "Nihil est credendum, quod ratione comprehendi nequeat, quia Deus nobis non proponit incomprehensi- bilia." ®r rebet biel bon her ",;sntvenbigfeit", bie ba£l redjte merftiinb~ ni£l ber @5djrift auffdjHe13e, bem ®eift, ber bon inn en l}erau£l refjre. ~ura, e£l ift bie mernunft, Die er aum @5djdftau£lleger madjt. ~er ®lauoe ift ifjm nidjt ein @5idjoeugen unter bie )!Bode, fo ba ftefjen, fonbern eine 2uf±immung au bem, tva£l bor bem ~otum ber mernunft oeftefjen fann. nnb barau£l trot bann oei ifjm cine Wotveidjung bon ber @5djrift nadj ber anbern. ,;sdj ednnere an bie neftorianifdje 2etrci13ung ber oeiben ~aturen in !rl}dfto, Die 2eugnung ber ftnit±eilung ber ~aturen unb 7 98 lISl)ag ~ott fie follen laffen fta~n." @iigenfcfjaften, bie .53eugnung bet: )!Bidfamfeit bet: ®nabenmHteI unb bet: ®cfj!frffeIgebJart, bie .53eugnung bet: bolIigen met:bet:Otfjeit be§ Ween" fcfjen but:cfj bie @it:ofiinbe, ben jjSt:iibef±inatiani§mu§. ~a§ iff ®o±±e§ gmcfjte§ ®et:icfjt: )!Bet: fein )!Bot:! in einem ®±iid fafjren liin± unb bem ZSt:dicfj± f einet: met:nunf± folg±, bet: fommt immet: bJeitet: babon ao unb fiiut bon einem ZSntum in ben anbet:n, 2 %fjeff. 2, 10-12. ~en )!Beifen unb ~lugen oleiOt Die go±±Hcfje )!Bafjt:fjeit bet:oot:gen, bie ben Unmiinbigen geoffenoat:! ift, IDCa±±fj. 11, 25. ~amH e§ nicfj± fcfjeine, al§ bJolIe et: Die ®cfjmnfen bet: ®cfjt:ift niebet:otecfjen, bJutben bon 2bJingH unb feinen Wnfjiingern bieIe ,,®loffen unb ~iinfte" angebJanbt. ®tellen bJut:ben fjet:oeigeaogen, bie bon gana anbern ~ingen t:eben; flare )!Bot:!e bJut:ben but:cfj ~iguren unb %topen umgebeutet; um ben naren )!Bot:!en bon [fjtifti jjSetfon ifjt: ®ebJicfjt au nefjmen, etfanb 2bJingH fogat: einen neuen %topU§, Die WlIoofi§. jjSfjHo" fopfjifcfje W6iome bJutben fjetoeigeaogen, a. \B.: Finitum non est capax .infiniti; nulla natura in se recipit contradictoria; propria non possunt alteri subiecto, tametsi unito, realiter co=unicari. ~et allgemeine ®nabenbJilIe ®o±±e§, ben bie ®cfjrift fo nat: lefjt:!, bJit:b au dnet volun- tas signi gemacfjt, Die bie allgemeine @idofung aUf Die Wu§et:bJiifjrten oef cfjtiinU unb bas )!Bot:! "alIe" but:cfj "alIedei .53eute", bas )!Bot:! ,,)!Bert" butcfj ,,)!Belt bet: Wu§et:bJiifjrten" edliit:!. ~a ift bocfj offenoat:: )!Bet: f 0 mit bet: ®cfjrift umfpt:ingt, bet mag nocfj fo fjocfj bon bet: ®cfjtift teben unb e§ filt: einen ®teueI edliiten, an ifjte ®telle f ein eigen )!Bott au fe~en, in )!Bafjt:fjeH fiimmet:! et: ficfj nicfjt um bas, bJa§ fie fagt; et f±eut ficfj nicfjt untet:, f onbetn iioet ®o±±e§ )!Bot:!; et: bJilI f eIof± fonf±tuiet:en, bJoau fein innet:e§ .53icfjt ifjn iteibt, unb liint ficfj bon bem ®eift bJHbet mernunftfpefulation leiten. 2bJingH bJat: nicfjt dl1 ®cfjiiIet: bet: ®cfjrift, fonbetn ein !JtationaHf±, unb feine lnacfjfolget: finb e§ be§gleicfjen. S)iet: ift bet ®tunb, um be§bJilIen .53u±fjet ifjm unb feinen ~teunben aUf bem ~olIoquium in IDCat:ourg bie \Brubet:fjanb bet:bJeiget:!e mit ben )!Bot:!en: "ZSfjt: fjaot einen anbern ®eift benn bJit:." @is bJat: bet: naffenbe Un±et:fcfjieb abJifcfjen bemiitig finbHcfjet: Untet:bJetfung untet bas )!Bot:! @otie§ unb ftolaet: @itfjeoung bet: mernunft aUf ben %fjt:on. .53utfjet: fjielt nicfjt nut tfjeot:eiifcfj bat:an feft, ban Die \Biber, unb abJat bie g a no e \Bibel in i e b em i fj t: e t: gB 0 t: t e, ben fjeiIigen ®cfjteioern bom S)ei" ligen ®eift eingegeoen fei, fonbern et: aog babon aucfj bie ptaftifcfjen ~onf equenaen unb macfjte @it:nf± bami±. ZSfjm ift ®oti bet: eigentIicfje WutOt bet: ®cfjrift, bie jjSt:opfjeten, @ibangeHften unb WpofteI f dne )!Bed" aeuge aum ®cfjreiben, Die et: nicfji nut: anget:egt, edeucfjtei unb bOt ZSt:t:" tum oebJafjt:! fjat, fonbern benen et allcfj bie )!Bot:!e in ben IDCunb gao unb in bie ~ebet: biUiet:!e. ZSn feinet: Wu§legung bet: re~ten )!Bot:!e ~abiM f agi et: ,,@iin fIeif cfjHcfj S)eta liiuft iioet:fjin obet: benU, ~abib fjaoe e§ aI§ ein ft:ommet: IDCann gemacfjt bon ficfj feloft obet: anbern, bJie bie oHnben ZSuben tun. Woet: ~abib bJilI e§ nicfjt Ieiben, ban man foute ifjm bie )!Bot:!e aufcfjreioen. @is finb luftige, ,Heolicfje jjSfalmen ZS§meI§', fpricfjt I/~as lll\oti fie follen laffen fta~n.1/ 99 et; aoet idj fjabe fie nidjt gemadjt, fonbetn ,bet ®eif± be~ §!l@irtn fjat butdj midj getebet'." (@5t.E. III, 1894.) Eutfjet ift batUm audj unatoeifelfjafj: getoin, ban fidj in bet )!lweI nidjt bet getingfte ;stttum unb ~ibetf,ptUdj finbet. @it betgleidjt hie )!lweI mit ben )!lildjetn bet S'Htdjenbiitet unb fagt bon biefen: ,,;sdj bet~ toetfe fie nidjt; aoet hietodl iebetmann toofjI toein, ban fie autoeHen geittet fjaoen aI§ Wlenfdjen, tom idj ifjnen n i dj t to e it e t ®Iauoen geoen, benn fofetn fie mit )!letoeifung ifjte~ metftanbe~ au~ bet @5djtift tun, hie nodj nie g e i tt e t fjat. Unb ba~ fjeint midj @5t.!j5aulu~ 1 ~fjeff. 5, 21, ba et f agt: ,!j5tilfe± unb oetoafjtet aubot aIfe Eefjte; toeldje gut ift, bie oefjaItet.' ~e~f eIOigengleidjen f djteiot @5t. ~uguftin au @5t. §!lieto~ n1)mo: ,;sdj fjaoe etletnet, aIfein benen )!lildjetn, bie bie §!leiIige @5djtift fjeinen, hie @ifjte au tun, ban idj feftigIidj gIauoe, feinet betfeloen )!le~ fdjtewet fjaoe ie geittet; aIfe anbetn aoet Iefe idj betmanen, ban idj'~ nidjt filt toafjt fjaIte, toa~ fie fagen, fie oetoeifen mit'~ benn mit bet ~eiIigen @5djtifj: obet iiffentIidjet metnunfj:.'" (@5t. R XV, 1481.) Wlobetne Eutfjeranet oefjau,pten, Eutfjet fjaoe in bet ;snf,pitation~~ Iefjte eine fteiete @5teIfung eingenommen. @it oetone atoat audj ifjten giittIidjen Utf,ptUng, abet audj ifjte menfdjIidje @5eite, "bon bem !j5tinai,p au~gefjenb, ban bet §!leiIige ®eif± bie irteitiitigfeit bet fjeiIigen @5djtewet getoeifjt unb geleitet fjaoe, alfo ban bem ®eifte nadj bet ganae ;snfjaIt ®otte~ ~od ift, im einaelnen, Weoenfiidjlidjen, Untetgeotbne±en aoet ~ibetf,ptUdj bodommen fiinne". ~et Eutfjet nut einigetmanen toid~ lidj gelefen fjat, filt ben ift em beradige~ UdeH tein unbetftiinbIidj. ~ie §!lau,ptfteIfe, aUf hie fid; hie Weulutfjeranet immet toiebet oetUfen, finb feine ~ode in bet mortebe au ~. Einf~ .Annotationes iloet bie filnf )!lildjet Wlofe. (@5t. R XIV, 150.) ~a loot et e~, ban man in bet )!lweI fotfdje unb mit bet irebet atoeite, bamit man mede unb oefjaIte unb anbetn aunu:/;! betiiffentIidje, toa~ filt gute ®ebanfen einem untet bem Eefen unb @5tubieten bom ®eift eingegeoen toetben. Unb bann fiifjd et fod: "Unb fjaoen ofjne ,3toeifel aUf biefe ~eife bie !j5tO,pfje±en in Wlofe unb hie re:/;!ten !j5to,pfjeten in ben etften ftubied unb ifjte guten ®ebanfen, bom §!leiIigen ®eift eingegeoen, in ein )!ludj aufgefdjtieoen." Eutfjet tebet fjiet nidjt bon bem Wiebetfdjteioen bet oioIifdjen )!lildjet, fonbetn bon bem !j5tibatftubium, ba~, toie aIfen ®Iauoigen, fo infonbetfjeit ben Eefjtetn unb irilfjtetn be~ mon~ oefofjlen ift, toie et ia im folgenben @5a:/;! 5 Wlof. 17, 19 unb ;sof. 1,8 anfilfjd. @i~ if± batUm nidjt bon bet )!lwel bie !Rebe, toenn et fjinaufe:/;!t: "Do aoet benferoen guten, iteuen Eefjretn unb irorfdjern bet @5djrifj: autoeilen audj mit unterfier §!leu, @5ttofj, §!lola unb nidjt eitel ®oIb, @5Hoet unb @ibelgeftein oaueten, fo OIeioet bodj bet ®tUnb ba; ba~ anbere betaefjret ba~ ireuet, toie @5t.!j5aulu~ fagt 1 ~ot:. 3, 12.13." ~et au~ biefem Ie:/;!ten @5a:/;! Eutfjer aum ~odfilfjter beter madjt, hie in bet )!lioel audj fragtoilthige menfdjHdje )!leftanbteile finben tooIfen, bet fjat ifjn nidjt berftefjen tooIfen, toenn et ben @5a:/;! toidHdj in feinem ,3ufammenfjang gelefen fjat. (mgI. Eefjte u. ~efjre 31, 328 ff.) 100 " '!I as ®Dtt fie fDllen laffen ftaf)n." .anan ne~me bailu, toas Qut~et: in ben ~t:ebigten iHiet: bas et:fte mudj .anof e f agt: "SDamm, toenn .anof es f djt:eibt, baj3 ®ott in f edjs 5ragen S)immer unb @t:be unb toas bat:innen ift, gefdjaffen ~abe, fo Iaj3 e~ bleiben, baj3 es fedjs 5rage getoefen finb, unb bat:fft feine ®Ioffe finben, toie f edjs 5rage ei n 5rag finb getoef en. Sfannft bu es abet: nidjt bet:~ ne~men, toie es fedjs 5rage finb getoefen, fo tue bem S)eiHgen ®eift bie @~t:e, baj3 et: g er e ~ t:t e t: f ei ben n bu. SDenn bu follft alf 0 mit bet: ®djt:ift ~anbern, baj3 bu gebenfeft, toie es ® 0 t t f e I b ft t:ebe. U (®t . .2. III, 21.) @s ift ein Sfunftgt:iff bes at:gen, Hftigen iYeinbes, baj3 et: uns bot:~ madjen toiII, audj bet: !Refot:matot: felbft ~abe benen augeftimmt, bie bas Illiot:± nidjt toollen fte~en Iaffen. SDenn toenn it:genbeine ~usfage bet: ®djt:ift, toiit:e es audj eine nodj fo unbebeutenbe unb nebenfiidjIidje, ba~in~ fiiIIt, fo fiiIIt bamit bet: ,®mnb unfet:s ®Iaubens ba~in. Qut~et: tout:be f ein feftes @init:eten fiit: iebes Illiot:± bet: ®djt:ift oft ag ®tanfinn unb Qieblofigfeit ausgelegt. ~bet: fetne iYeftigfeit unb meftiinbigfeit floj3 aus einet: anbet:n Duelle. @t: fagt bon feinen ®egnet:n: "Illiit: toollen fi e ~odj t:ii~men Iaff en bon bet: @init:adjt unb bet: djt:iftridjen Qiebe; to it: tooIfen bagegen Die S)enIidjfeit bes Illiot:±es unb ben ®Iauben ~odj et:~ ~eben. SDie Qiebe fann bistoeilen o~ne ®efa~t: bet:nadjIiiffig± toet:ben, abet: nidjt gleidjet:toeife ba§ Illiot:t unb bet: ®Iaube. U (®t . .2. IX, 946.) "l8et:fIudjt fei Die Qiebe unb @init:adjt, toegen bet:en ®otte§ Illiot:± bamn~ gegeben toit:b [periclitatur, in ®efa~t: gefe~t toit:b], um fie ilU et:~aItenl U (Ibid., 555.) ~u§ toeldjet: ®efinnung ba§ l8et:Iangen nadj @in±mdjt bei BtoingIi unb Q:at:Iftabt floj3, fe~en toit: au§ bem, toas Qut~et: bon beiben fagt: "Illienn fie nidjt fo lei dj t f e t: ti g e l8 e t: ii dj t e t: toiit:en bet: ®djt:ift, fo foIIte fie ei n flat:et: ®pt:udj au§ bet: ®djt:ift fo bier betoegen, ag toat:e bie lllieIt boll ®djt:ift, toie e§ benn toa~t: ift. SDenn mit: ift alf 0, baj3 mit: ein i e g I i dj e t: ®pmdj bie lllieIt au enge madjt. 9?:un fie abet: iibet:~inflattern unb benfen, e§ f ei .anenf djentoot:±, ift' § leidjt, baj3 fetne ®djt:ift fie iltoinge. U (®t. Q. XX, 788.) SDief e ~einge iYut:djt bot: ®otte§ Illiot:± et:fiiIIte .2ut~et: f ein g an il e § Q e ben ~inbut:dj; fie toat: ~u§gang§punft, Bier unb ~n~aIt feine§ Illiede§; fie ~at i~n t:edjt eigentridj ilum !Refot:matot: gemadjt. ~g et: 1521 in Illiot:m§ bot: Sfaifet: unb !Reidj ben gefot:bet:±en Illiibenuf bet:~ toeiget:±e, begt:iinbete et: e§ bamit, baj3 fein ® e to iff en in ®otte§ Illiot:± g e fan g en fei. @§ ~at nidjt ben alIet:get:ingften ®t:unb, toenn bon Iibemlet: ®eite ein ft:ii~et:et: unb fPiitet:et: Qut~et: untet:fdjieben unb bom ~a~t:e 1525 an i~m eine Ia6et:e ®tellung ilugefdjt:ieben toit:b. Illienn man bie mt:iefe Heft, bie et: toii~t:enb be§ !Reidjstag§ ilU ~ug§bUt:g bon bet: Sfobut:g au§ an ben ilag~af±en .anerandjt~on, an Sfanillet: mt:iid unb anbet:e iYt:eunbe fdjt:ieb, toenn toit: an Die l8et:~anbIungen mit ben ®aft:a~ mentiet:ern in .anat:but:g benfen, fo ileigt et: fidj ba immet: aI§ bet:felbe fefte, unbetoegte mefennet: bet: Illia~t:~eit, abet: audj aI§ ein bemiitiget: ®djiiIet: be§ Illiode§. iYt:eiIidj, e§ ging babei nidjt o~ne ~nfedjtungen I/~a§j llliott fie follen laffen fta~n./I 101 unb innete Sfiimpfe ao. ®t tUft ben ®cljttJiitmetn au: "f) ttJie manclje feine ®infiiIle fjao' iclj in bet ®cljtif± gefjaot, Me iclj fjao' mfrffen fafjten Iaffen! . .. ~oet ein (ffjtif±enmenfclj ttJfrtbe fteHiclj fagen: ~clj, ifjt feib aIlaumaI muoen unb aclj±et ®o±±es ~od ffrr ®cljeta unb ®iiucljetei; iclj ttJiIl oei bem fcljleclj±en 5te;!;± oleioen." (XX, 792 f.) ~n einet anbetn ®telle fcljteiOt et: ,,~clj fjaoe ttJofjI fo fjatte ~nfecljtungen etrit±en unb miclj getUngen unb gettJunben, ba13 iclj getne fjetaus gettJefen ttJiite. ~oet iclj oin gefangen, fann nicljt fjerau§; bet 5te;!;t ift au gettJaHig ba unb ttJiIl ficlj mit ~oden niclj± Iaffen au§ bern ®inn tei13en." (XV, 2050.) ®o±teil ~Ott ttJat ifjm ba§ miicljtige ®cljttJed be§ ®eif±e§, ttJomit et niclj± nut gegen Me ~ibetfacljet, fonbetn auclj gegen Me eigenen 13et~ nunfteinfiiIle fiimpfte. ®tellen ttJit un§ ifjn oei feinem ®±ubium bOt, ben bon allen ®eitcn in ~nfptuclj genommenen mann, aUf beffen ®Cf]uI~ tetn eine faft uoermenfcljHclje 13erantttJottricljfeit lag, bet oft mit fi:itpet~ Hcljet ®cljttJiiclje geplagt ttJat. 5tiigIiclj pfIegte et bie oef±en ®tunben aUf ®cljtiftftubium unb ®eoet au betttJenben, fo ba13 et fagen fonn±e: ,,®§ ift in bem gto13en, ttJeiten ~alb bet §jeiHgen ®cljtift, batin fo. bieI unb allet ~den bon miiumen ftefjen, feinet, batan iclj nicljt geffopft unb ein paat ~pfeI unb mitnen b-abon geotocljen unb aogefcljfriteH fjiiite." (5tifcljteben, XXII, 2.) ®in ~afjt bot feinem 5tobe mafjnt et batum: ,,~acljet mit ®eoet unb etfjaItet ba§ ~Ott ®oite§, bie§ fcljttJaclje ~inb~ Hcljt unfet§ ®ottes; benn bet 5teufeI fcljIiigt Me ®cljeiOen ein unb tei13t bie 5tfrten aUf unb bedt bie SDiicljet ao, bamit biefe unfete Qeucljte bet~ Wfclje." ®o ttJat e§ ifjm um bie ®eHung, 1mb' attJat bie alleinige ®er~ ±Hng, be§ ~odes au tun. SDiefet §jocljacljtung bet ®cljtift entfpticljt auclj Qutfjet§ §jetme~ neutir. ®t oetont, ba13 bie ®cljrift f I a t unb jebetmann betftiinbIiclj unb batum fo au§aulegen ift, ttJ i e fie I aut e ±. ~ofjr giOt e§ bunfle ®±eIlen in bet ®cljtif±; aoet Mefe finben ifjte ®tffiitung butclj bie flaten. ~iebetfjor± aitiet± Qu±fjet ba§ ~od be§ ®tego.tiu§: "Scriptura Sancta est fiuviuB, in quo agnus peditat et elephaB natat." ,,®§ nimm± miclj ttJunbet", fag± et an einet ®±eIle, "ttJie bet mann au bem gu±en ~od gdommen if±. " ~n ben ~teMg±en froet ba§ etfte muclj mof e mafjn± et: ,,~clj fjaoe oft gefag±, ba13, ttJet in bet §jeiIigen ®cljrif± f±ubieten ttJiIl, foIl ja barauf fefjen, ba13 et aUf ben ei n f ii It i g e n ~oden oleioe, ttJie et immet fann, unb ja niclj± babon ttJ e i clj e, e§ attJinge ifjn benn itgenbein ~difeI be§ ®Iauoen§, ba13 man e§ mfrffe anbet§ b erf±efj en, benn bie ~ode Iauten. SDenn ttJit mfrffen bes ficljet fein, ba13 feine einfiiHigete 9tebe auf ®tben fommen fei, benn ba§ ®oit getebe± fja±." (III, 20.) ,,®§ iff mit ®o±te§ ~ott nicljt au fcljetaen. Sfannft bu e§ nicljt betftefjen, fo o'euclj ben §ju± bot ifjm ao. ®§ Ieibe± feinen ®cljimpf noclj feinet menfcljIicljen SDeutung, fonbetn e§ ift Iauter ®tnft ba unb ttJiIl geefjte± unb betfjaHen f ein. nnb fjfrte biclj oeileioe, ba13 bu nicljt m it b ei n e m SD fr n f er bteinfaIlef±!" (VI, 873.) ,,~Ile Sfe~er bon ~nfang fjet finb entftanben bafjet, ba13 fie gemeint fj'aoen, ttJa§ fie in bet 102 lIg)as lillott fie foUen laffen fta~n." @5djrift Iefen, ba~ modjten fie fo beuten, tuie Me ~etnunft Iefjd. llBeIdje abet einfiHtige @5djafe fiub untet .;sub en unb .\:leiben, Me fptedjen: @lott fjat'~ getebd, batUm glaube idj'~; Me fonnen'~ faffen unb bet~ ftefjen." (XIII, 1899.) .2utfjet fjat aUe eigenen @lebanfen, Me ifjm autet bet @5djtift beim .2efen betfeIben famen, fafjten Iaffen. ®t tuat auftieben mit bet @5teUung "eine~ ~atedjumenen uub @5djiiIet~ bet !:/Stopfjeten" unb tuorrte nut "nadjfagen unb ptebigen, tua~ tuit bon ben !:/Stopfjeten unb ~pofteIn gefjod unb geIetnt" fjaben. (III, 1890.) ~a~ finb nut einige ~u~fptiidje .2utfjet~, in benen feine tuafjtfjaft finMidje ®fjtfutdjt bot @lotte~ llBod unb feine bemiitige Untettuetfung untet jeb-e~ llBod aum ~u~btucl fommt. jillit finben bei ifjm ben @5inn, ben bet .\:l®tt tiifjmt, tuenn et .;sef. 66, 2 fagt: ".;sdj fefje an ben ®Ienben uub bet aetbtodjene~ @leifte~ ift unb bet f i dj f ii t dj t e t bot meinem jillott." ®~ ift bet @5inn ~abiM, bet im 119. !:/sfalm bon fidj befennt: ".;sdj fiitdjte midj bot beinem jillod, bat mit Me .\:laut fdjauet±''' ~iefe g:Utdjt bot jebem llBod be~ majeftiitifdjen @lotte~ tuat nidjt ein ft1iet~ bleibfeI feinet ftteng papiftifdjen ®taiefjung, fo tuenig tuie feine @5tanb~ fjaftigfeit eine g:tudjt feinet finbIidjen unb- bodj betben mauetnnatut tuat. @5ie fjatte eine anbete QueUe. @5ie tuat eine g:tUdjt feine~ @lIau~ ben~, tuat bom .\:leiHgen @leift in ifjm getud±. .;sn feinet @5djrift an ben djtiftridjen ~beI fdjteibt et: ,,~octote~ bet ~unft, bet medjte, bet ~tanei, bet @5enten±ien mogen bet !:/Sapf±, ~aifet unb Unibetfitiiten madjen; abet f ei nut getuit: einen ~oUOt bet .\:leUigen @5djtif± tuitb Mt niemanb madjen benn aUeine bet .\:leiIige @leif±." (X, 339.) Unb bet .\:leUige @leift madj±e ifjn au einem tedj±en ~oftOt bet .\:leUigen @5djtif± butdj ba~ llBod fefbft, ba~ feine gottridje ~taft an ifjm betuie~, ifjn butdj ba~ @lefet aetfdjlug unb an ben manb bet ~etatueiflung btadjte, abet bann im ®bangelium bon bet @letedjtigfeit, Me bot @loft girt, ifjm Me ~ote be~ !:/Satabiefe~ tueit offnete. ®t fjat an fidj feIbft bie jillafjtfjeit feine~ @5ptiidjlein~ etfafjten: Oratio. meditatio, tentatio faciunt theologum. ®t Iii5t un~ einen mIicl in feine ftme @5tubietftube tun, tuenn et fdjteibt: "g:iittuafjt, bu fannft nidjt au bieI in bet @5djtift lefen; unb tua~ bu lief eft, fannft bu nidjt au tuofjl betftefjen; unb tua~ bu tuofjl betftefjef±, fannf± bu nidj± au tuofjl lefjten; uub tua~ bu tuofjl lefjteft, fannft bu nidj± fo [auJ tuofjl leben. Experto crede Ruperto. ~et ~eufer if±'~, bie jilleIt if±'~, unfet g:leifdj if±'~, Me tuibet un~ tuiiten unb ±oben. ~atum, nebe .\:letten unb mtiibet, !:/Sfattfjetten 1mb !:/Stebiget, betet, refet, f±ubiete±, feib fIeitigI g:iittuafjt, e~ ift nidjt g:aulenaen~, @5djlafen~ unb @5djnatdjen~ 2eit au biefet bofen, fdjiinbIidjen 2eit. mtaudje± eute @labe, bie eudj betftaue± iff, unb offenbate± ba~ @lefjeimni~ tnjtifti." orrv, 397 f.) Unb tuiebieI .2u±fjet batan lag, bat b a ~ jill 0 t ± @I 0 t t e ~ f e I b f± aUeaeit ftubied tuetbe, ba~ betueift et bamit, bat et Hebet ben Untet~ gang aUet feinet miidjet fefjen tuorrte, al~ bat butdj fie jemanb' bom eigentridjen @5djtiftftubium abgefjarten tuetben forrte. ®t fdjteibt aum lI:Da~ Wort fie foUen laffen fta~n." 103 @5djluf3 be~ etften ~eile~ feinet .mtdjenpoftiUe: ,,0 baf3 bodj mein unb aUet 2efjtet ~u~Iegung untetginge unb ein jegIidjet ~fjtift felbft bie blof3e @5djtift unb Iautet ®ot±e~tuoti bot fidj niifjmel &Jinein, fjinein, Hebe ~fjtiften, unb Iaffd mein unb aUet 2efjtet ~u~Iegen nut ein ® e t li ft fein aum tedjten mau, baf3 tuit ba~ blof3e Iautete ®otte~tuott feThf! faffen, fdjmeden unb ba bleiben; benn ba tuofjnd ®ot± aUein au Bion." (XI,429.) Man tuoUe e~ nidjt betlibeln, baf3 tuit 2utfjet fo teidjIidj fjaben au jillot±e fommen Iaffen. ~mmet tuiebet fIief3t fein Munb libet bom lRufjm be~ jillotte~, unb et meint bamit immet ba~ jillOtt, tuie e~ un~ in bet mibeI, in ben @5djtiften bet ~topfjeten, @ibangeIiften unb ~pofteI, bot~ Iiegt. @it fonnte mit boUem lRedjt bet jillert autufen: ,,~a~ jilloti fie foUen Iaffen ftafjnl" @i~ ift ®ot±e~ jillOtt; ba~ tuitb fein ~eufel unb feine jillert aunidjte madjen obet biimpfen. linb butdj fein meifpieI fjat et augleidj bet ~itdje geaeigt, tuie fie hen @5ieg getuinnt frbet bie, tueIdje gegen ba~ jilloti aUftteten, fei e~, baf3 fie bie ~utotiti:i:t eine~ Menfdjen obet ifjte eigene ~etnunftfpefulation bagegen in~ iYelb flifjten. jillie ftefjt e~ nun in un f e t e t B e i t bei benen, bie fidj be~ ~fjtiftennamen~ tlifjmen, mit ifjtet @5teUung aum jillOtt? ~a bietet fidj un~ ein ttautige~ mm. ~et atuingIifdje @5ubjeftibgmu~ fjat fidj in~ lRiefengtof3e au~getuadjfen. ~udj in bet ~fjtiftenfjeit tuiU man bet iYeffeIn IeDig fein. &Jat man fidj bi~ in~ adjtaefjnte ~afjtfjunbeti immet nodj gefdjeut, iiffentridj bie mibel flit ein blof3 menfdjIidje~ mudj au edIiiten, fo fdjtedt bet fjeutige Mobetngmu~ nidjt babot autlid, ba~ an aUen @5ttaf3eneden au ptebigen. ~tfjeiften, ~antfjeiften, ~eiften unb anbete mbetale mliffen ia folgetidjtig iebe frbetnatfrtIidje Offenbarung Ieugnen, ba ifjnen ®ot± ia nut eine ~bee, Die @5umma bet ~atutgefeJpe unb ~atudtiifte obet gat eine menfdjIidje @itfinbung ift. ~amit ift bann fteiIidj bet mibel aI~ giit±Iidjet Offenbarung bet ~obe~ftof3 bet~ feJpt. ~udj ba~ "fotigefdjtit±ene ~tiftentum", b'a~ an bet mibel bid ®ute~ finbet, fjat mit bem ~fjtiftentum nidjg au tun; e~ fjat ben ®tunb biiUig umgeftof3en. "This movement which we call Modernism has become a real modern religion. Though its principles are not modern, its incessant boast is that it is new, progressive, and better than the old. It is as truly a religion as are Mormonism, Mohammedanism, Confucianism, and Buddhism; yet it holds to the name 'Ohristian' and clings to existing churches, even while it worships at the shrine of what is called 'Progress,' 'Development,' 'Scholarship,' 'Science.' Modernism would borrow from all religions the things it likes and construct a new religion, which, after all the painstaking and effort and immense expenditure of time and money, is devoid of spiritual life and power." (~. M. @5tanfieIb; ait. in Aggressive Offensive against Modernism, @5. 2.) ~et Mobetni~mu~ ift in bet ~at nidjt~ aI~ ein mit bibIif djen ~fjtafen aufgepuJpte~ neue~ &Jeibentum. Mit ifjm finb, tuo et nodj nidjt 104 l15!)as lUlort fie foUen laffen fta~n." boIIig aur &;;lerrfdjaft gefommen ift, aIle lnoteftantifdjen ~irdjengemein~ fdjaften burdjfeudjt. ~en IDCoberniften unferer 5tage fj ali en, nadjbem bie negatibe ~ritif ber maurfdjen unb )illeIlfjaufenfdjen @5djule alige~ roirtfdjaftet gatte, felt bem re~ten ~Hertd bes borigen ~agrfjunberts Ieiher 5tfjeologen in bie &;;lanbe gearlieHet, beren ~amen in ber I u t fj e ~ ri f dj e n ~ i r dj e ~ e u t f dj ran b s einen guten ~Iang fjatten. @5ie rooIIten bas mnfefjen ber milid bor ben mngriffen ifjrer ausgef,prodjenen i)'einbe baburdj retten, bai3 fie ifjnen Bugeftanbniffe madjten unb bie ~nf,pirationslefjre 2utfjers unb ber rutfjerifdjen 5tfjeologen, roie fie biefe aus ber @5djrift erfannt unb bargdegt fjatten, fafjren Hei3en, bagegen grofles ®eroidjt aUf bas legten, roas bie @5djreiOer "aus ifjrem @igenen" baaugetan fjatten. mUf ifjr ~onto fei au fe~en bie mliroeidjung bon feft~ ftefjenben @rgeliniffen ber )illiffenfdjaft, bie einfartige ~arIegung gering~ filgiger @reigniffe, ~rdiimer unb )illiberf,priidje, ,perfonIidje IDCUteHungen unb anberes, roas bodj nidjt bon ®ott fjerriifjren fonne. )illas Die &;;leils~ offenliarung lietreffe, fo fei bie aIlerbings bon ®ott. @5o entfjarte Die @5djrift ®ottIic'£jes unb IDCenfc'£jIic'£jes, unb es fei @5ac'£je bcr tfjeologifc'£jen )illiffenfdjaft, eini3 bon bem anbern au fdjeiben. (~gr. bie BUate aus ben @5c'£jriften ber neueren 5tfjeologen, K u.)ill. 27,72 ff.; 21,258 ff.) ~iefe @5teIlung aur milieI ift auc'£j in ,pofitiben ~reifen fo aIlgemein fjerr~ f c'£jenb geroorben, bafl faft niemanb mefjr fic'£j au ber lBerliaHnf,piration liefennen mag. )illas roirb alier baburdj aus unferer milieH 2utfjer fagt einmal bon ben @5djroarmern, Die ben ®nabenmHteIn ifjre ~raft unb ®iirtigfeH nefjmen: @5ie fe~en uns aUf einen mffenfdjroana, nam~ Iidj aUf bas roec'£jfeInbe ®efiifjl unfers &;;leraens. ~asfeIlie tut bie neuere 5tfjeologie: fie fe~t uns aUf ben fjin unb fjer roebeInben mffenfc'£jroana einer ungeroiffen @5c'£jrift. ~ie ~ertreter biefer 5tgeologie geliiirben fidj freiIidj, als roare ifjre @5ac'£je fo geroifl, roie nur etroas fein fann, als roaren fie bie aIleinigen ~nfjalier aIler ®eIefjrf amfeit unb )illiff enf djaft~ Hc'£jfeit, unb gefjen fo roeH, bafl fie benen, Die an ber ~erliaHnf,piration feftfjarten, ben mat gwen, Helier @5,pargel unb mienen au aiidjten (~ie,per, ~ogmatif I, 62), als fjier mitreben au rooIlen. @5olc'£jen @5,pott tragen roir gerne; er foIl uns um fo fefter madjen in bem mc'£jten aUf bas fefte pro,pfjetif c'£je )illod als aUf ein 2ic'£jt, bas ba f c'£jeinet an einem hunfeIn Dd. )illenn man aum @5djimpfen unb @5potten feine BufIudjt nefjmen mufl, um feine @5ac'£je au reiten, fo giOt man ben @5ieg fc'£jon berIoren. @s roirb audj ben ~ermHtrungstfjeologen nidjt geIingen, bas )illod au ftiiraen. Unb roir rooIlen um fa mefjr bie IDCafjnung bes mpofteIs liefjeraigen, ber ~or. 2, 8. 18 uns auruft: ,,@5efjet au, bafl eudj niemanb lieraufJe burdj Die ~fjHofo,pfjie unb lofe ~erfiifjrung nadj ber IDCenfc'£jen 2efjre unb nidjt nadj Grfjrifto I . .. 2aff et euc'£j niemanb bas Bier ber~ riiCfen [eigentridj um ben @5iegespreis liringen; bas ift Die mlifidjt be!l 5teufeIs, auc'£j roenn er fidj in einen @ngel bes 2ic'£jts berfteIItJ, ber nac'£j eigener )illafjl einfjergefjet in ~emut unb ®eiftridjfeit ber @ngeI, bes er nie feines gefefjen fjat, unb ift ofjne @5adje aufgelilafen in feinem fIeifdj~ lISl)ag )ffiOtt fie follen Iaffen fta~n." 105 Iidjen @5inn. II ®~ girt ljier feftfteljen, benn e~ ljanbert fidj um ®o±te~ ®ljre unb unfere @5eIigfeit. ~a£l foIl unfere @5iellung fein unb ift un fer e @5 i e II u n gaur @5djrifi: ~it fieljen feft unb bomg aUf ber ~nfPitation~reljre Euiljer~ unb ber 18iiier be£l fecljaeljnien unb fieoaeljnten ~aljrljunbett~. ~iclji aI~ 00 roir iljre gebanfenIofen ~acljoeter toiiren; toir foIgen iljnen bieImeljr, toeU fie nar unb ireuIiclj ba~ aum Wu~btUd otingen, toa~ Die @5cljtift bon fidj feThft fagt. ~enn bie~ @5eThftaeugni~ ber laioeI un~ toie iljnen matgeoenb ift, fo ift ba~ eoenfotoenig ein BitMfcljIut, toie toenn toir in einem larief ®dfiitUngen eine~ @5djreiber~ iloer ficlj f eThft fUr boll unb toaljr anneljmen. ~ie 18eroaIinfpitation ift aoer in ber @5djtift fo nar gefeljtt toie bie Eeljre bon ber !Recljtfertigung ober itgenbeine anbere SJeH~Ieljre. ~enn un~ ba altclj nicljt ein genauer unb eingeljenber Wuf" fcljIut gegeoen toitb iloer Die Wd unb ~eife, toie fidj Die ~nfpitation boIIaog, fo toitb bodj genug gefagt, um eine nare Eeljre au formuIieren. ~ireft unb inbiteft toitb au~gefprocljen, bat ber SJeifige ®eift Die @5djreiber fo oetoegte unb erfUUte, bat er iljnen nicljt nur bie ~aljrljeiten unb ~atfacljen offenbatte, iloer Die fie fdjreioen foUten, fonbern auclj Die @5ptaclje unb ~ode oeftimmte, Die eoen ba~ au~brilden, toa~ er iljnen eingao, fei e~, bat er iljnen oefannte unb feThft erforfcljte ~inge in ®rinnerung oradjte ober ~eue~ offenbade. ~n allen unfern ~Ii" fationen, in @5~nobaIberljanbfungen, in gefeljrten Woljanbfungen, in lailcljern filr ba~ 18oU, finben toir wetall ba~ entfcljiebene laefenntni~ aUr 18eroaIinfpitation. @50 toitb bon ben ~anaefn gepreDigt unb in ben SJotfiiIen unferer tljeoIogifcljen @5eminare boaied. ~clj erinnere an Die 18erljanbfungen ber @5~nobaHonferena im ~aljre 1886. ~a toitb in ber erften ~ljef e ber ®runb geregt in bem @5a~: ,,~ie Eeljre, bat Die SJeifige @5cljrift WHen unb ~euen ~efiameng naclj ~nljaH unb Wu~brucf gottridjen Urfprung~ fei, ift eine Eeljre mit beren ~rangaoe ber ®tUnb be~ cljriftricljen ®IauoeM aUfgege6en toitb. II ~arau~ toitb b'ann unier anberm bie ~onf equena geaogen: II ~ie SJeifige @5cljrift oeanfPrucljt eine foIclje ®ertung unb forbed ein forclje~ 18erljaHen iljr gegeniloer, toie e~ nur eine naclj ~nljaH unb Wu§brud bon ®o±t feThf± ftammenbe SJeiIige @5djtif± oeanfptUcljen unb forb ern fann. II (18g1. auclj laericlj± be~ ~otoa" ~iftrift~ unferer @5~nobe 1891 unb 1892.) @50 ljaoen auclj unfere baljingefcljiebenen ~ljeorogen, Die ~oftoren ~artljer unb ~ieper, immer toieber eingefcljiirf±: ~eU Die laiber bon Wnfang 016 au ®nbe be~ majefiiitifcljen ®o±te~ ~ott ift, batUm milffen toir an bem artoetoiiljden W~iom feftljarten: Quod non est biblicum, non est theologicum, unb umgefeljtt: WIIe~, toa~ bie laiber fagt, ift a priori ar~ bolle unb ganae ~aljrljeit anauneljmen. @5ie toollen nur bon ciner foIdjen ~ljeorogie toiffen, Die bie laibeI ar~ ®o±te~ eigene~ ~ort edenn± unb anbern berfiinbig±. ~ieper fdjreiot: "WIIe ~ege, Die an ber @5djtift ar~ ber einaigen (luelle unb' ~orm boroeifilljren, filljren in Die ~clj±ljeoIogie. (.;~ ift facljIidj inDifferent, 00 toir Die fuojeftibe 106 1I~1l~ !mOtt fie follen rllffen ftll~n.1I Quelle unb 910tm djtiftIidje~ @tIeong obet ®lauoe obet ®lauoen~" oerouttfein obet tuiebetgeootne~ ~dj obet gefdjidjtridje 2ruffaffung be~ Q;fjtiftentum~ obet fonfttuie nennen." (~ogm., 82.) Unfete 5tfjeologen tuollen mit Eutfjet "Slatedjumenen unb @5djUIet bet ll$t01:Jfjeien fein unb oleioen, al~ bie tuit nadjf agen unb jmbigen, tua~ tuit bon hen ll$to1:Jfjeien unb 2r1:Jof±ern gefjod unb geIetnei fjaben". (III,1890.) @5ie f1:Jtedjen mit @5amueI: ,,91ebe, S)@tt, benn bein Slnedjt fjotei", 1 @5am. 3,.10, unb mit ll$eitu~: ,,@50 iemanb tebet, bat et'~ tebe al~ ®otte~ lIBod", 1 ll$ett. 4, 11. jillenn fie in bet @5djtift atuei 2ru~f agen finben, bie fidj nidjt bot bem iYomm bet llSetnunft teimen laffen, fo betaidj±en fie aUf 2ru~gleidj~betfudje bUtdj @5uoitaftion, oeugen fidj untet bie .lmaieftii± be~ lIBode~ unb nefjmen oeibe~ an. jillet fo in bet @5djtift leot, bet finbet audj bie tedj±e 2rd bet ll$olemH. .lmit fjeiHgem @tnft tuitb et iebet 2rotueidjung bon bem ge" fdjtieoenen jillod unb iebem ~nbiffetentgmu~ bagegen entgegeniteien, tueir e~ bie @fjte ®otte~ gut, tuiifjtenb et baoei hodj bet ll$etf on be~ ~ttenben bie fdjulbige Eieoe nidj± en±aiefjt. @t fann e~ mit leidjtem S)etaen edmgen, tuenn man, miHeibig uoet ifjn fpoiteInb, bon mudj" ftaoentfjeologie unb ±o±et Ddfjobo);ie, bon einem papietnen ll$apf±, bon 91eptif±ina±ion unb 91ftc'tf±iinbigfeit tebet; benn et tueit, bat et aUf bem ®tunbe bet 2r1:Jof±eI unb ll$topfje±en f±efj±, ben audj bie ll$foden bet S)oIIe nidj± au uoettuiiHigen betmogen. jillaHfjet f djteiO± bafjet, Eu±fjet~ lIBod bon bet atuingHfdjen 2rIIoofe aUf bie fogenann±e ®o±±menfdjIidjfeit bet @5djtift aiefjenb: ,,&ju±e bidj, fjute bidj, fage idj, bot biefet ®oitmenfdj" Hdjfeit bet @5djtift[ @5ie ift be~ 5teufeI~ ,\!atbe, benn fie tidjte± aule~t eine foldje mioeI au, nadj bet idj nidjt getne tuollte ein miOeIdjtift fein, niimIidj bat bie miOel fjinfod nidjt mefjt fei benn ein anbete~ gute~ mudj, tueIdje~ idj mit fteiet etnf±et ll$tufung lefen muffe, um nidjt in ~tttum au getaten. ~enn tuenn idj ha~ glauoe, bat bie miOeI audj ~tttftmet entfjaHe, fo ift fie mit fein ll$tufftein mefjt, fonbetn oebatf tuofjl fellift eine~ foldjen. @5umma, e~ ift unfiigIidj, tua~ bet 5teufeI mit bet ®ottmenfdjHdjfeit bet @5djtift fUdjet." (,2, u. lIB. 32, 76 f.) 2roet, tuitft man un~ bot, ifjt oemft eudj fut eUte Eefjte audj aUf bie m den n t n i ff e bet Sl i t dj e unb en±aiefj± bamit bet @5djtift ifjte alleinige 2rutotitiit. Unb e~ iff tuafjt: jillit legen ben @5t:)moolen eine fjofje mebeutung oei. lIBit edennen nut bie al~ mtubet an, bie fidj boll unb gana au ifjnen oefennen, unb bet1:JfIidj±en bamm unfete ll$tofeffoten, ll$af±oten un!} ®emeinbefdjuHefjtet aUf fie. ~a~ tun tuit batum, tueir bie Slitdje in ben mefenntniffen bie a u ~ bet @5 dj t i f t bon ifjt etfannte lIBafjtfjeit niebetgeIegt unb bie @5djtiftrefjte in ben abiiqua±eften 2ru~btftc'ten bem ~tdum gegenuoet odannt fjat. @~ ift butdjau~ nidjt an bem, bat tuit mit ben mefenntniffen bet @5djtift eine atueite Eefjmutotitiit an bie @5eite ftellen; tuit oemfen un~ bieImefjt aUf Me @5t:)moole ag bie teine unb unbetfiilfdjte @tUiimng unb ~atIegung be~ miOertuode~. 2rudj bie lIBettfdjii~ung unb 2rnfiifjmng E u t fj e t ~ ,,:tin!! ®ott fie foUen lnffen ftn~n." 107 ift feine !8edeugnung ober ~infdjriinfung ber @5djdftautodtiit. m3ir betgeffen nidjt, ban Eutfjer ber in ber @5djdft gelUei~fagte unb bon ®ott gefanbte mefotmator lUar, ber ber m3ert in ber Ietten Beit ba~ ~ban::: geIium lUiebetlitingen uub ben piij.Jftifdjen unb fdj!Uiitmetifdjen @5auer" teig au~fegen folIte. m3ie er b'a~ 3U feiner Beit getan fjat, fo tut er e~ jett nodj in feinen @5djtiften. Uub e~ ift ba~ lUafjrHdj fjodj niitig. SDarum ftuMeren lUit mit ~ifer unfern Eutfjer Me aIIe~, lUa~ 3um redjten @5djriftbetftiinbni~ fjiIft. SDie @5djtift mun baliei alier norma normans liIeilien. Unb lUenn lUit Me ~tlieiten ber Iutfjerifdjen Eefjrbiiter au~ ber mmte3eit unferer SHtdje mit SDanl lienuten, fo Iaffen lUit baliei D. m3artfjer~ m30de nidjt au~ ben ~ugen, ber in "Eefjre unb m3efjre", 21, 67, fdjrieli: "frlitigen~ lennen u~ bie nidjt, lUeIdje unfere 5tfjeoIogie Me be~ fieli3efjnten ~afjtfjunbed~ nennen. @50 fjodj lUir bie immenfe Wrlieit fdjQten, lUeIdje bie gronen Iutfjetifdjen SDogmatifer Mefer \lSetiobe getan fjalien, fo finb bodj nidjt eigentridj fie e~, 3U benen lUir 3udd::: gefefjd finb, fonbern bor aIIem unfete teme SllonforMa uub Eutfjet, in lUefdjem lUit ben mann etfannt fjalien, ben ®ott 3um mofe~ feiner Sllirdje be~ Weuen munbe~ etforen fjat, feine in bie Sllnedjtfdjaft be~ Wntidjtiften getatene Sllitdje, bie maudj::: unb ~euetfiiuIe be~ goIbreinen unb Iauteten m3ode~ ®otte~ boran, au~ betfeIlien aU~3ufufjten. SDie SDogmatifer jenet Beit, fo unermenIidj teidje @5djiite ber ~tfenntng uub ~tfafjtung audj batin aufgefpeidjed fiub, fo ban lUit mit EUft unb ~teube 5tag unb Wadjt batau~ Ietnen, finb bodj lUebet unf ete milieI nodj unf er mefenntng, bieImefjt gelUafjren lUit f eIlift in ifjnen f djon fjie unb ba eine 5tdliung jene~ @5ttome~, ber im fedj3efjnten ~afjrfjunbet± fo ftiftaIIfjeII fjetborfpmberte." SDie SDe3emlietnummer be~ Ietten ~afjtgang~ be~ CONCORDIA THEOLOGICAL MONTHLY eignet fidj bie foIgenben treffenben m30de eine~ ~t±ifeg in Ohristianity To-day an: "'It is written' - this is the great dictum of God through Jesus Christ that must thunder down the ages, spreading dismay among the ranks of those who are compromis- ing with the world in its efforts, led by the same Satan who failed with Jesus, to discredit the authority of the Holy Scriptures and to place puny man in the awful place of God's throne." "SDa~ m30tt fie foIIen Iaffen ftafjnl" SDie ligfjer batan getuttert fjalien, finb mit ifjren ~nIiiufen 3ufdjanben gelUotben, lUenn fie audj untet ben menfdjen einen ~nfjang gelU.onnen fjalien unb ber SHnbet::: gIaulie mandje~ lrfjtiften babutdj etfdjutted lUorben ift. lllienn lUit batum in Me Bufunft linden uub ftagen: m3itb ba~ m30d audj fernet ftefjenliIeilien? fo finb lUit im mnd nadj olien beffen gelUin. SDenn bet im S)immeI lUofjnet, berfidjed un~: "S)immeI unb ~rbe lUerben betgefjen, alier meine m30de bergefjen nidjt." mHden lUir aUf un~ feIlift, fo bemen lUir an Eutfjer~ m3arnung' an feine Helien SDeutfdjen, eine m3atnung, Me audj un~ ~merifanetn giIt, !U.o er aUf ~fien, ®tiedjenlaub unb mom fjinlUeift, Me um ifjte~ Unbang unb ifjter !8eradjtung lUilIen ba~ m30rt 108 ilte @54Jtift1e~te bon bet iSetftocfung. bet:!oren ljaben. @oti bewaljre un§ babor! jillir ftiirfen un§ in unferm @Iauben an ba§ jillort burd) ba§ IDCitteI be§ jillort§ unb fiimpfen aUen @5rnfte§ gegen aUe )8et:!eugnung unb )8erwiifferung be§ @?d)riftprinaip§, ob e§ fid) im ~apfttum ober in proteftantifd)en Sl!ird)en finbe!. iSranfenmutlj, IDCid). @5 .. )l(. IDC a ~ e r. ~ . ~ S)ie Sdjtiftle~fe von ber ~efftotfnng. 2. ;3)1l~ ~efidjt bef !l5etftoaung iilief $fjllfIlO. @5;t;. 9, 12 Iefen wir hie erfd)iitiernben jillorte: ,,:.tJer ~@5rr be r ~ ft 0 et t e ba§ ~era ~ljarao§, ban er fie nid)t ljore!e." :.tJie fed)fte ~Iage war iiber ba§ .2anb gefommen. @?d)warae mlattern ljatten ba§ )8oH ~g~pten§ be!roffen unb aUentljalben ragen Sl!ranfe, @?terbenbe, 5tote in ~alaft unb ~iitten. @?ogar hie 2auberer fonnten nid)t bor IDCofe fteljen bor ben bof en mlattern, )8. 11. :.tJenn wie aUe ~g~pter, f 0 waren aud) hie 2auberer ljiIflo§ gegen biefe 2ud)trute be§ gronen @otte§. llnb nun Iefen wir nid)t wieber, wie bi§ljer, ban ~ljarao fein ~era tJerftoette, fon~ bern: ,,:.tJer ~@5rr tJerftoette ba§ ~era ~ljarao§." @?ed)§mal ljatie ~fjarao fein ~era berfjiirte!. ~un tut ber ~@5rr felber, wa§ ~ljarao bi§ljer getan ljat. jillenn ber IDCenfd) ljariniietig aUf fein eigene§ ~era, ba§ bon ~atur fd)on ljart ift, eingefd)Iagen ljat, um e§ nod) ljiirter au mad)en, bann fd)Iiigt aud) @ot! fd)IienIid) ein aUf ba§ ~era, nid)t meljr au bem 2weet, um ba§ ftolae ~era au aerbred)en, au aerUeinern, au befeljren, fonbern, o graufe§ @otie§gerid)tI um e§ in feinem 5trot unb in feinem lln~ gefjorfam au berljiirien, au tJerftoeten. ~ad)bem ber IDCenfd) immer unb immer wieber mit jilliffen unb jillillen bie 5tiir feine§ ~eraen§ tJerfd)Ioffen ljat, fie gegen aUe )8erfud)e @otte§, in ba§ SJera einaufefjren unb e§ au feiner jillofjnung au mad)en, augefd)Iagen unb tJerrammeH ljat, bann nagert @ott woljI feIber hie 5tiir biefe§ ~eraen§ au unb nagert fie fo feft au, ban niemanb fie offnen fann. :.tJamit tut @ot! aber nur, wa§ ber IDCenfd) in eigenet @?elbfttJerfd)ulbung aubor getan ljat. @ot! boUenbet unb boUfiifjrt foaufagen nur ba§ bon bem IDCenfd)en begonnene jillerf. llnf ere 5tljeologen reben gewofjnIid) bon einer fiinffad)en jilleife ber )8erftoetung be§ menfd)Iid)en ~eraen§ burd) @ot!. a. @ott berljiiriet ober tJerftoett permissive, inbem er e§ bem IDCen~ fd)en erIaubt, feinen menfd)Iid)en jillillen gegen ben jillillen ~eljotJalj§ au feten. )l(nftatt ben IDCenfd)en aum @eljorfam au awingen, geftattet er woljI bem IDCenfd)en, tJon feiner traurigen iSreifjeit (ber einaigen iSreifjeit, hie bet natiirIid)e IDCenfd) in geiftrid)en @?ad)en ljat) @ebraud) au mad)en, niimIid) fid) bem jillori unb jillillen @otie§ au wiberfeten unb bi§ auf§ aunerfte au wiberftreben. h. @ott berljiiriet desertive, er tJerIiint ben IDCenfd)en, fud)t nid)t meljr ifjn au befeljren, ifjn willig au mad)en, @otie§ mefeljI unb @ebot au§aurid)ten. @5r fprid)t gIeid)fam au iljm: jilleiI bu nid)t feIig werben